Berkelland Algemeen

Over de gemeente

Berkelland in de noord-oostelijke Achterhoek – grenzend aan Twente en Duitsland – is ontstaan door de samenvoeging van de gemeenten Borculo, Eibergen, Neede en Ruurlo. De gemeente ontleent haar naam aan de rivier de Berkel die door het gebied stroomt. Met ruim 43.000 inwoners en een oppervlak van meer dan 26.000 hectare behoort Berkelland tot de tien grootste plattelandsgemeenten van Nederland. Het gemeentehuis staat in Borculo, Joost van Oostrum is de burgemeester.

De gemeente Berkelland is trots op de rivier waarnaar zij vernoemd is, en draagt dat ook uit. Het logo van de gemeente voert een waterrad van een onderslagmolen, het waterrad staat voor dynamiek, nostalgie en stuwkracht. De gemeentevlag is een afgeleide van het logo. De blauwe ondergrond verwijst naar het water van de Berkel, de vier bruine schoepen naar de watermolens.

Berkelland ligt op het Oost-Nederlands plateau. Dit plateau is miljoenen jaren geleden door krachten in de aardkorst omhooggeduwd. Eens vormde dat plateau de kust en waren er krijtrotsen die uittorenden boven de toenmalige Waddenzee. Hierdoor worden er vandaag de dag nog heel veel bijzondere fossiele vondsten gedaan in de Berkellandse klei, zoals haaientanden.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland, de Berkel

De Berkel in het ochtendlicht bij Rekken

Wat is er te zien?

Berkelland telt vier hoofdkernen: Eibergen, Neede, Ruurlo en Borculo. De zeven kleine kernen zijn: Beltrum, Rekken, Geesteren, Gelselaar, Rietmolen, Noordijk en Haarlo. En dan zijn er ook nog eens 21 buurtschappen. Elk van de dorpen, kernen en buurtschappen hebben een eigen karakter en historie. Het is er rustig wonen in een groene omgeving. In het buitengebied vind je het prachtige essenlandschap met zijn glooiingen, steilranden en houtwallen.

Er zijn veel historische parels, zoals kasteel Ruurlo en Huize de Kamp in Neede en de authentieke watermolens in Eibergen en Borculo. Eeuwenoude kerken, molens, boerderijen en villa’s. Berkelland telt ruim 120 rijksmonumenten en ruim 200 gemeentelijke monumenten.

In Berkelland houden ze van tradities: het blazen op de midwinterhoorn, de slipjacht door het landschap, het klootschieten, en de vele volksfeesten. Jaarlijkse evenementen zijn de kleurrijke bloemencorso’s in Beltrum en Rekken, de Nationale Jammarkt in Neede, Reurpop in Ruurlo, de Septemberfeesten in Borculo en Ruurlo, carnavalsoptochten in Neede en Eibergen, Weerkomm’n Dagen in Borculo, de Winterfair in Neede, de Trekkertrek-wedstrijden in Noordijk of het touwtrekken in Eibergen. En dat is nog maar een kleine greep uit het aanbod.

Er zijn maar liefst zestien bedrijfsterreinen met moderne bedrijven. Van ’s werelds grootste klompenfabriek Nijhuis in Beltrum tot de meest geavanceerde high tech van het bedrijf Bronkhorst High-Tech in Ruurlo. In Borculo staat een nieuwe fabriek van FrieslandCampina Domo. Hier wordt melk verwerkt tot melkpoeder.

Dit is Berkelland, héél kort samengevat. De gemeente is de op één na grootste in de Achterhoek, en is dan ook niet in een paar regels te beschrijven. Op deze pagina Algemeen vind je een overzicht van de kernen, de musea, enkele wandel- en fietstochten en de recreatie in de natuur. Ook al is het plaatje niet compleet, het geeft toch een beeld van de gemeente Berkelland.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland

Geesteren

De vier grote kernen

Borculo

Borculo (circa 7.300 inwoners) is de enige kern in Berkelland met stadsrechten, in 1375 verkregen. De Heerlijkheid Borculo bestond aanvankelijk uit het kasteel Borculo, maar werd in de loop der eeuwen flink uitgebreid met o.a. Eibergen en Neede. In 1776 is de Heerlijkheid Borculo verkocht aan prins Willem van Oranje. Koning Willem-Alexander draagt daarom nog steeds de titel ‘Heer van Borculo’. Het beeldje dat eraan herinnert staat achter de Joriskerk; deze protestantse kerk is een rijksmonument.

De ligging aan de Berkel is van economische betekenis geweest voor het stadje. De omgeving van de eeuwenoude watermolen, eveneens een rijksmonument, is buitengewoon pittoresk. De molen draait nog regelmatig. Een tochtje over de Berkel met de Berkelzomp is de moeite waard.

Borculo en omgeving kreeg landelijke bekendheid toen het in 1925 grotendeels verwoest werd door een wervelstorm. Het ging de geschiedenis in als de cycloon van Borculo. De foto’s en krantenberichten van dit drama vind je in het Stormrampmuseum. In hetzelfde gebouw aan de Hofstraat zit het Brandweermuseum. Verder heb je nog het Kristalmuseum en in het buitengebied de eeuwenoude museumboerderij de Lebbenbrugge, idyllisch gelegen aan de Groenlose Slinge. Daar vlakbij ligt het Galgenveld, oorspronkelijk een natuurbad dat in de jaren 30 van de vorige eeuw is afgegraven in het kader van de werkvoorziening. In 1992 is er een openluchttheater bij gekomen. Met een trekbootje kun je hier de Groenlose Slinge over. Lees meer over het roemrijke verleden op de site Geschiedenis Stad en Heerlijkheid Borculo.

Eibergen

Eibergen (9.400 inwoners) gelegen aan de Berkel is de grootste kern van de gemeente Berkelland. Je vindt er o.a. kulturhus ’t Spieker, een verwarmd openlucht zwembad en speelparadijs Hof van Eckberge. Dé favoriete sport van de inwoners is het touwtrekken. Touwtrekkersvereniging Eibergen doet mee aan wedstrijden en valt zowel nationaal als internationaal in de prijzen. In wandelpark De Maat, net achter de kern, ligt het openluchttheater onder eeuwenoude bomen. In deze sfeervolle entourage zijn uiteenlopende voorstellingen te zien, van kindertheater tot popconcerten. Museum de Scheper, eveneens in het centrum, toont de geschiedenis van Eibergen en omgeving. Van geologische vondsten tot attributen uit de 20ste eeuw. Lees meer over De Scheper onder Musea.

De geschiedenis van het dorp is uitgebreid beschreven door de Eibergse onderzoeker en archivaris Bennie te Vaarwerk (1958-2018). De Geschiedenis Stad en Heerlijkheid Borculo was zijn levenswerk. Eibergen maakte ook deel uit van deze Middeleeuwse bestuursvorm.

De Mallumse molen en het Muldershuis in het buitengebied van Eibergen: ze zijn een plaatje in een wonderschone omgeving. Dit rijksmonument heeft de status ‘Beschermd Dorpsgezicht’. Als inwoner en bezoeker van Berkelland moet je dit zeker gezien hebben. Aansluitend kun je heerlijk wandelen door het gebied van de Marke Mallem, in het beekdal van de Berkel. En natuurlijk kun je het water op met de fluisterstille Berkelzomp.

Neede

Archeologische vondsten bewijzen dat Neede al in de prehistorie bewoond moet zijn geweest. Er is aardewerk aangetroffen van een beschaving die bekend staat als de trechterbekercultuur. Huize De Kamp, gelegen op een tweetal kleine eilandjes, stamt deels nog uit de 13e eeuw. Het oudste deel van de havezate en het koetshuis zijn een rijksmonument. Neede (8.900 inwoners) is ook lange tijd een belangrijk textieldorp geweest, gelegen aan een treinspoor. De steen- en dakpannenindustrie rondom de Needse Berg floreerde tot ongeveer 1960. Dat kwam omdat er veel klei aanwezig was. De Needse Berg is nu een prachtig wandel-, fiets- en recreatiegebied. In 2018 is hier een houten uitkijktoren gerealiseerd.

Neede is landelijk bekend door de jaarlijkse Nationale Jammarkt. Deze houdt het jamverleden van Neede in ere en trekt altijd duizenden bezoekers. Om nieuwe smaken te proeven, recepten uit te wisselen of gewoon voor de gezelligheid. In 1903 opende een jamfabriek aan de Stationsweg. Tot in de crisisjaren, de jaren 30 van de vorige eeuw, hebben veel Achterhoekers hun brood verdiend in deze internationaal befaamde fabriek.

Het carnaval met een van de grootste carnavalsoptochten in de regio, en de SEN-feesten (Needse zomerfeesten) zijn grote evenementen. Tot slot staat Neede bekend als ‘vleermuizendorp’. De vleermuis neemt een bijzondere plaats in in de gemeenschap. In het nieuwe Natuurpark Kronenkamp bij de voormalige waterzuivering zullen ook activiteiten en informatie over vleermuizen te vinden zijn.

Ruurlo

Ruurlo (5.600 inwoners) ontstond als een agrarische nederzetting rond het knooppunt van wegen. Een gunstige ligging voor de ontwikkeling van het dorp, waarbij de havezate ofwel het huidige kasteel Ruurlo ook zeker een rol heeft gespeeld. Sinds juni 2017 is in het kasteel museum MORE gevestigd, een geweldige publiekstrekker in Berkelland. Kunstliefhebbers uit het hele land weten ‘Reurle’ te vinden. Van bijzondere betekenis is de uit 1851 daterende stellingmolen Agneta, die nu een houtzagerij is.

Vlakbij daarbij vind je aan de Borculoseweg de beroemde Kroezeboom. Een achtstammige zomereik met een omtrek van maar liefst 10 meter. De boom is circa 3 eeuwen oud, mogelijk zelfs nog ouder. ‘Kroes’ betekent groot, machtig, weelderig, indrukwekkend. En dat is deze blikvanger zeker. In het verleden liep de zandweg naar Borculo erlangs, en de Borculoseweg was niet of nauwelijks bebouwd. In het begin van de 20ste eeuw, toen er nog geen huizen stonden, kon je vanuit Ruurlo gemakkelijk de begrafenisstoet in de verte zien aankomen. Als men tussen de korenvelden door het dorp naderde, begon de koster bij het passeren van de Kroezeboom met het luiden van de kerkklokken. Daardoor is de naam ‘luubusse’ ontstaan; het bos waar men de klok begint te luiden. De boom is in 2000 door de voormalige gemeente Ruurlo overgedragen aan de Historische Vereniging Old Reurle.

Ruurlo staat ook bekend om zijn bossen en de grootste heggendoolhof ter wereld. En niet te vergeten de naastgelegen attracties als het Klimbos en het Liefdespad bij De Heikamp. In de Cactus Oase vind je 2.500 cactussen, en nog veel meer. Een ideaal belevingspark voor kinderen als het slecht weer is.

De zeven kleine kernen

Beltrum is de grootste kleine kern van de gemeente. En ’s werelds grootste klompenfabriek is er gevestigd. De gemeenschapszin in Beltrum is het cement van de samenleving. Het festijn Festunique, op de eerste zondag in september, presenteert een defilé van corsowagens, straattheater, een braderie en muziek op verschillende podia. De dagen erna is er het volksfeest. Verder is de survival run van Beltrum wijd en zijd bekend.

Geesteren ligt in een fraai essenlandschap. Het silhouet van de kern wordt bepaald door de kerk met zadeldak en aan beide zijden een trapgevel. Dat is uniek voor deze streek. De kern straalt rust uit, is rijk aan tradities en heeft een goed ontwikkeld verenigingsleven. Het esdorp heeft een sterk (agrarisch) dorpskarakter, met mooie karakteristieke dorpsboerderijen. De wegen zijn er smal. Als de wieken van de achtkantige korenmolen De Ster draaien, of de vlaggen hangen uit, dan is hij te bezichtigen.

Gelselaar ligt op de grens met Twente. Het dorp wordt ook wel ‘het ganzendorp’ genoemd omdat hier vroeger veel ganzen werden gehouden op het laag gelegen, moerassig broekland. Gelselaar kreeg in 2013 de status van ‘Beschermd Dorpsgezicht’ vanwege het bijzondere stratenpatroon, de karakteristieke en monumentale panden en de opbouw van het dorp. Er zijn prachtige doorkijkjes vanuit het dorp naar de open essen in het buitengebied. Jaarlijks is er een ganzenmarkt én natuurlijk een zomerfeest.

Haarlo ligt centraal in de gemeente Berkelland. Het kerkdorp ligt aan de rivier de Berkel, tussen Borculo en Eibergen. Haarlo wordt omgeven door mooie natuur, met als hoogtepunt landgoed ’t Wolink aan de zuidkant. De in 1858 gebouwde achtkantige kerk is een rijksmonument en wordt in de volksmond de Kluntjespot (suikerpot) genoemd. Haarlo heeft een actief sociaal leven en een hechte gemeenschap. Elk jaar wordt het Oranjefeest georganiseerd, evenals de zomerfeesten met optocht.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland

Landgoed ’t Wolink.

Noordijk is van oorsprong een agrarisch dorp, met daarnaast werkgelegenheid in de dak- en steenfabrieken. Noordijk kent twee grotere gebieden van aaneengesloten natuur: het Noordijkerveld en de Needse Berg. Ook in Noordijk is de gemeenschap hecht. De kern kent een actief verenigingsleven. Noordijk organiseert ook jaarlijks zomerfeesten, de Noariker Pinkster Karmse. In het najaar is er een groot paardenfestijn, dat nationaal bekend staat onder de naam Bollert Brons. Een cross-country wedstrijd in natuurgebied de Bollert.

Rekken ligt – van alle dorpen in Berkelland – het dichtst bij de Duitse grens. Bij Rekken stroomt de Berkel de gemeente binnen en snijdt het dorp in tweeën. Er is een fietsroute langs de Berkel en er is een trekveer over het water gemaakt. meerdere wandelroutes leiden over het pontje. Typerend voor het dorp is de karakteristieke Piepermolen uit 1796. Jaarlijks is ook in Rekken een bloemencorso met aansluitend een volksfeest. Rond de Piepermolen is een kleurrijke dahliatuin voor het corso aangelegd. De knollen staan van augustus tot half oktober prachtig in bloei.

Rietmolen ligt op de grens van Achterhoek en Twente. De gemeenschap is zeer hecht, en organiseert diverse activiteiten met als hoogtepunt de zomerfeesten. Vier dagen feest, met een programma voor jong tot oud. Het kerkdorp aan de Schipbeek beschikt over een basisschool en maar liefst drie cafés. Rietmolen heeft een multifunctionele dorpsaccommodatie, gelegen bij de sportvelden, de DAR. Daar gebeurt alles!

De buurtschappen

In Berkelland liggen veel buurtschappen; leefgemeenschappen met niet meer dan 500 inwoners. In alfabetische volgorde zijn dat: Brinkmanshoek, Brouwershoek, De Bruil, De Haar, De Horst, Dijkhoek, Heure, Heurne, Holterhoek, Hoonte, Hupsel, Kulsdom, Lintvelde, Lochuizen, ’t Loo, Nederbiel, Olden Eibergen, Overbiel, Respelhoek, Velhoek, Voor-Beltrum.
Het verschil tussen een buurtschap en een dorp is dat buurtschappen vaak geen kerk hebben. Elke buurtschap heeft zijn eigen activiteiten en soms ook eigen verenigingen; de saamhorigheid is er groot. Ze organiseren o.a. buurtfeesten, fietstochten, bouwen paasvuren, Sinterklaas- en kerstvieringen, nieuwjaarsbijeenkomsten, maar ook sportieve evenementen als klootschieten en touwtrekken.

Musea

Berkelland heeft meerdere musea binnen haar gemeentegrenzen. De grootste publiekstrekker met een landelijke uitstraling is Museum MORE in Kasteel Ruurlo. Een parel in een mooie landschappelijke omgeving. Alle andere musea zijn kleiner en hebben een eigen thema: glaswerk, kristallen, de brandweer, de stormramp, het cultureel erfgoed, de boerderij of de geschiedenis van Eibergen en omgeving.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland, kasteel Ruurlo, museum More

Kasteel Ruurlo.

MORE in Kasteel Ruurlo

Kasteel Ruurlo is de tweede locatie van Museum MORE in een bosrijke omgeving. In het kasteel staan het leven en werk van de magisch-realistische schilder Carel Willink centraal. In juni 2017 schonk de rijke industrieel Hans Melchers uit Vorden het museum aan de Achterhoek. MORE heeft met circa 50 schilderijen en ruim 100 werken op papier de grootste collectie werken van Carel Willink (1900-1983), een neo-realistische kunstenaar die vanwege de vervreemdende atmosfeer van zijn werk ook wel als magisch realist wordt bestempeld. Zijn werk is raadselachtig, intrigerend, elegant en technisch perfect. In het kasteel komen de werken mooi tot hun recht. De wanden waarop de schilderijen hangen, zijn bespannen met damast in een moiré-patroon in warme tinten en sluiten bijzonder goed aan bij de eikenhouten lambriseringen en parketvloeren. Ook de creaties van Fong Leng zijn te bewonderen. In de jaren zeventig maakte de modeontwerpster naam met extravagante creaties, waarin de excentrieke Mathilde Willink (zijn derde vrouw), graag flaneerde. Het zijn kleurrijke japonnen en mantels met dierenapplicaties, in leer en geplisseerde zijde, bont en strass.

Kasteel Ruurlo duikt al in de 14e eeuw op in de archieven, toen de havezate een leen was van graaf Reinoud I van Gelre. In de 15e eeuw kwam het in handen van Jacob van Heeckeren, grondlegger van het adellijke en voorname riddergeslacht Van Heeckeren. In de jaren ’80 werd het in gebruik genomen als gemeentehuis van Ruurlo, maar na een fusie met andere gemeenten in 2005 verloor het zijn functie. Kasteel Ruurlo is een rijksmonument. Bijzonder is dat vijf eeuwen architectonische bouwgeschiedenis zichtbaar is en dat de oorspronkelijke plattegrond nagenoeg intact is gebleven.

Het huidige uiterlijk stamt grotendeels uit de 16de en 17de eeuw. Het echtpaar Melchers restaureerde het kasteel en maakte het toegankelijk voor bezoekers. De houten brug werd vervangen door een glazen exemplaar en er is een lift geplaatst. Het omliggende landschapspark en de orangerie zijn ook in de oude glorie hersteld. Lees hier meer over de geschiedenis van kasteel Ruurlo.

Veel kunstliefhebbers uit alle uithoeken van Nederland komen nu naar de Achterhoek voor de twee musea: MORE in Gorssel, gemeente Lochem en de dependance in Kasteel Ruurlo. MORE in Gorssel staat bekend als het grootste Museum voor Nederlands Modern Realisme. Melchers kocht de collectie van het failliete museum van Dirk Scheringa en verbouwde het vroegere gemeentehuis van Gorssel tot een modern museum. Het resultaat mag er zijn!

MAG, Ruurlo

Wie Kasteel Ruurlo bezoekt, kan meteen een kijkje nemen bij MAG, een galerie aan de Borculoseweg 2 in Ruurlo. De naam MAG staat voor Maastrichts Aardewerk & Glas. De collectie is bijeengebracht door Ruurloër Wim Masman. Het zijn ontwerpen die uitblinken door een stijlvolle, tijdloze eenvoud. De collectie omvat zo’n 500 ontwerpen van sier- en gebruiksglas. Het glas van de Kristalunie is hoofdzakelijk van één ontwerper: Willem Jacob Rozendaal. De glazen objecten zijn ontworpen en vervaardigd tussen 1928 en 1938. Meer dan 80 jaar oud dus! Naast het glaswerk is bij MAG een collectie aardewerk te zien, vervaardigd bij Petrus Regout, de Société Céramique en MOSA uit Maastricht. Het aardewerk stamt uit de periode van eind 1800 tot de zestiger jaren van de 20ste eeuw.

Kristalmuseum, Borculo

In het Kristalmuseum in Borculo zijn vondsten uit het binnenste van de aarde te zien. Kristallen, mineralen, edelstenen en fossielen. Je vindt er o.a. versteende varens, vissen, schelpen, haaientanden en restanten van bomen. Het zou de grootste en meest gevarieerde collectie van Nederland zijn. Een bezoek aan het Kristalmuseum is ook leuk voor kinderen. Zo zijn er leerzame speurtochten op drie niveaus, waarbij de kinderen op speelse wijze de wonderbaarlijke wereld van de geologie ontdekken. Het Kristalmuseum is onderdeel van het Geologisch Centrum Nederland.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland, Borculo, Kristalmuseum

Brandweermuseum, Borculo

Een ieder die met het bestrijden van branden van doen heeft, moet in het Brandweermuseum in Borculo zijn geweest. Je treft er allerlei attributen aan, voertuigen en materialen waarmee men in het verleden de branden bestreed. Zoals spuiten en pompen die worden bediend door handkracht, oude pompen die worden aangedreven door benzine-motoren, een grote verzameling blusmiddelen (zoals leren emmers en een pomp op een kruiwagen) en een collectie helmen. Vooral door de brandweerwagens is het museum een attractie. De pronkstukken zijn de Ahrens Fox uit 1927 en een Seagrave uit 1917. Een belevenis is een rondrit door Borculo in een oude brandweerauto. Afhankelijk van het weer worden de ritten uitgevoerd in een open of dichte auto. Er dient vooraf geboekt te worden.

Stormrampmuseum, Borculo

Het Stormrampmuseum zit in hetzelfde gebouw als het Brandweermuseum, aan de Hofstraat 5 in Borculo. Foto’s, videomateriaal, krantenartikelen en voorwerpen herinneren aan de cycloon  die Borculo en omgeving op 10 augustus 1925 trof en een groot deel van het stadje verwoestte. Er vielen drie doden en vele gewonden. De expositie geeft een duidelijk beeld van de toen aangerichte ravage. Vrijwel geen huis heeft de storm ongeschonden doorstaan, zelfs hele gebouwen zijn compleet ingestort. De straten waren onbegaanbaar door puin en omvergeworpen bomen. Een zwarte dag in de geschiedenis van Borculo. Twee jaar later trok er opnieuw een zware windhoos over de Achterhoek, langs de lijn Lichtenvoorde-Tubbergen. Hierbij vielen tien doden en honderden gewonden. Op 1 juni 1927 werden Beltrum en Neede hierdoor getroffen.

De Lebbenbrugge, Borculo

Museum de Lebbenbrugge bij Borculo is een trefpunt voor cultuurhistorie en natuur. Het is een eeuwenoud karakteristiek boerenhuis, gelegen aan een voormalige hessenweg. Met zijn opmerkelijke bouwstijl, fraaie interieur van zeker 120 jaar geleden en bijzondere ligging ademt het de verstilde sfeer van lang vervlogen tijden. Oorspronkelijk was de Lebbenbrugge een boerderij, later ook het jachthuis van de Heren van Borculo. Daarna kreeg het ook de functie van halteplaats van de postwagen, tolhuis en herberg. Het achterhuis, de deel, is het oudst en stamt uit 1400. Het was een ‘lös hoes’, waar mensen en dieren met elkaar in één ruimte leefden. Het voorste gedeelte, het dwarshuis is er rond 1550 als jachthuis aan vast gebouwd. Volgens de overlevering heeft prins Frederik Hendrik in 1627, tijdens het Beleg van Groenlo, hier overnacht.

De Lebbenbrugge ligt in een prachtige omgeving. Direct over de Slinge ligt het landgoed Beekvliet, een natuurgebied met een grote natuur-wetenschappelijke waarde. Hier dwars doorheen loopt een oude hessenweg (de Lebbenbruggedijk), een oude handelsweg van Duitsland naar Nederland. Bij de Lebbenbrugge konden reizigers even op verhaal komen en een hartversterkinkje nemen. Er werd tol geheven (ingesteld in 1679) voor het onderhoud van de brug en de weg. De toltarieven staan nog op een bord aan de voorgevel.

Op het erf van de museumboerderij staan een bakoven, een verplaatsbare hoefstal, een bijenstal, een rosmolen en twee bergkappen. Er is een boomgaard met oude fruitrassen en een idyllisch gelegen akker aan de oever van het riviertje, met ouderwetse en soms vergeten gewassen. Bezoekers kunnen behalve in het museum ook terecht in de koffieschenkerij, en ze kunnen er hun e-bike opladen. De Lebbenbrugge is eveneens een romantische trouwlocatie in de natuur.

Jaarlijks is er een activiteitenprogramma met o.a. oude ambachten; weven, wol spinnen en vlas bewerken; een wasdag en een optreden van de Lebbenbrugge-dansers. Met Open Monumentendag in september zijn de deuren altijd open voor het publiek. Op 2e Pinksterdag hangt bij De Lebbenbrugge de traditionele Pinksterkroon, een gebruik van vroeger. De Pinksterkroon is een krans, gemaakt van voorjaarsbloemen. Daaronder ligt een matje waar men de voeten kan vegen. Kinderen in ouderwetse klederdracht zullen degenen die onder de kroon doorlopen en de voeten vegen, met een liedje om een centje vragen. ‘Voetje vegen, centje geven voor de mooie pinksterkroon’. Folklore uit de Achterhoek. Voor de kinderen is er ouderwets speelgerei, zoals hoepels, stelten, springtouwen, knikkers en bussen met ballen. Lees meer over deze authentieke Saksische boerderij van de meester H.W. Heuvelstichting, op de website van de Lebbenbrugge.

Museum De Scheper, Eibergen

Museum De Scheper is een streekhistorisch museum, dat de geschiedenis van Eibergen en omgeving in al haar facetten laat zien. De collectie bestaat uit meer dan 30.000 objecten, is zeer divers en van alle tijden. Van fossielen uit de tijd dat de Achterhoek nog aan zee lag tot en met overblijfselen van de bloeiende industrie in Eibergen. Daarnaast heeft De Scheper alles uit het vroegere dagelijkse leven op het platteland en in het dorp, plus een uitgebreid archief. Regelmatig zijn er wisselende exposities aan de hand van een thema.

Het museum is gehuisvest in een karakteristieke villa, Hagen 24 in Eibergen. Het boerenleven rond 1900 is uitgebeeld in de Vuurrever. In deze herbouwde boerderij bij het museum vind je tal van voorwerpen en gebruiken die in de vergetelheid zijn geraakt. Oorspronkelijk stond de boerderij in Haarlo. Op initiatief van Eibergernaar Herman Schepers (1935-2019) is hij afgebroken en opnieuw opgebouwd in het centrum van Eibergen. Schepers is de oprichter en naamgever van het museum.

Het erfgoed van de dichter/dominee Willem Sluiter wordt in museum De Scheper in ere gehouden. Het museum heeft meer dan 130 verschillende drukken van zijn werk in bezit. Sluiter (1627-1673) hief een lofzang aan op het eenvoudige plattelandsleven in het gedicht Eensaem Huis- en Winterlicht, dat maar liefst 450 coupletten van vier regels omvat. De twee meest bekende regels zijn: Waer iemand duisent vreugden soek, mijn vreugt is in dees’ achter-hoek. Men zegt dat hij daarmee doelde op het gedeelte van de streek waar hij werd geboren en woonde, de omgeving van de hoek Neede en Eibergen (noord-oostelijk in de huidige Achterhoek). Hoewel het ook zeer aannemelijk is dat hij het had over zijn favoriete hoekje bij de haard. Of Sluiter al dan niet de naamgever van de Achterhoek is, daar is dus discussie over.

Ook het werk van andere bekende schrijvers ligt bij De Scheper, zoals van Menno te Braak en Gerrit Achterberg; grote namen in de Nederlandse literatuur. Of van Hendrik Odink, die het meest bekend is van zijn boek ‘Uit kroniek en volksmond van de Achterhoek’. De collectie van De Scheper is in eigendom van de Gemeente Berkelland. Er zijn samenwerkingsverbanden met de Historische Kring Eibergen, de Berkelschippers, de molenaars, de Oude Mattheus en andere culturele instellingen.

’t Vunderink, Eibergen

Museumboerderij ’t Vunderink toont het boerenleven van weleer in Eibergen. Te zien zijn een verzameling landbouwwerktuigen, gereedschap en streekeigen artikelen van het platteland. Vrijwilligers repareren de werktuigen en beheren het erfgoed voor het nageslacht. De Saksische hoeve uit circa 1800 is een rijksmonument, met een houten puntgevel en een uitgebouwde kamer (endskamer). Achter de idyllische boerderij staat een houten schuur, aan de voorkant een originele waterput met hengel. De buurt Leugemors hield op de deel jaren lang haar jaarlijkse toneeluitvoering tussen het op stal staande vee. De museumboerderij aan de Vunderinklaan 3 is in ieder geval open van mei tot en met september en tijdens Open Monumentendag. Meer informatie op de site van de Historische Kring Eibergen.

Erve Brooks, Gelselaar

Erve Brooks is een pannenkoekenboerderij die stamt uit 1538 en is alle dagen geopend voor een lunch of een bezichtiging. Bij het vlakbij gelegen Erve Brooks Niehof – op loopafstand – is een museumboerderij met vermaak voor jong en oud. Zo is er een speelhoek met Oud-Hollandse spelen, waar de kinderen zich vroeger mee vermaakten. In de schuren staan oude landbouwwerktuigen en gereedschappen. Op de zolder van de boerderij zijn oude radio’s en televisies te zien, ouderwetse klederdracht en een collectie over de geologie en (pre)historie met stenen en fossielen, mammoettanden en walvisbotten. De  bodemvondsten van wijlen Adriaan Buter (de collectie Zwaleman) vertellen het ontstaan van de Achterhoek. Verder vind je er het-een-en-ander van de Heerlijkheid Borculo en de textielgeschiedenis uit de regio Een vrijwilliger licht graag de collectie toe aan kinderen en volwassenen. Buiten is een terras met speeltuin en een zand- en waterspeelplaats, een blotevoetenland, een avonturenpad met hindernissen, enzovoorts. Lees meer hierover onder Recreatie in de natuur.

Het hele jaar zijn er allerlei activiteiten. Op het programma staat o.a. de slachtvisite in november, de traditionele slachtmaand. Slager Kastelein uit Diepenheim laat zien hoe dit vroeger in zijn werk ging. Proef de bijzondere producten zoals balkenbrij en zwoerdrolletjes. Op de zondagen in de decembermaand bakken ze bij Erve Brooks kniepertjes op de ouderwetse manier in het open vuur. Buiten hoor je de klanken van de midwinterhoorn. Bij Erve Brooks waan je je 100 jaar terug in de tijd. Het is geen klassiek museum, maar meer een verzameling attributen en een reeks activiteiten rondom het historisch en cultureel erfgoed van de Achterhoek.

De sfeer van weleer, Rekken

De sfeer van weleer, dat is de naam van een klein privé museum in het buitengebied van Rekken. Ineke van der Werf heeft haar verzameling ondergebracht in een oude boerenschuur die uit 1860 stamt. De collectie bestaat uit attributen uit de boerenkeuken uit 1900, een kinderkamer uit vroeger tijden en kleding van boerendracht tot stadse chique. Hoe werd er vroeger gewassen zonder wasmachine? Met een wasbok met wringer, een zinken teil en wasbord, een zeeprasp en een stamper. Je kunt je het amper nog voorstellen. Een bezoek is te combineren met een huifkartocht door de prachtige omgeving van Rekken of met een kanotochtje op de Berkel.

Wandelen en fietsen

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland

Overal in Berkelland is het prachtig wandelen en fietsen. Bijna elk dorp en buurtschap heeft wel zijn eigen wandel- en fietsroutes. Teveel om allemaal op deze plek te beschrijven. Daarom een selectie uit het aanbod; de meeste routes zijn verkrijgbaar bij de VVV.

Langs de Berkel

Het Berkeldal leent zich uitstekend voor mooie wandeltochten. Op de site van de Berkelcompagnie vind je een aantal fraaie wandelroutes in het gebied, gerangschikt stroomafwaarts. In Duitsland zijn dat wandelingen in en rondom Billerbeck, bij de bron van de Berkel, en rondom Oldenkott aan de grens. In Nederland wandel je o.a. rondom Mallem en het Hoones Bosch. De Markenstenenroute loopt door het gebied van de Marke Mallem. Vijf markenstenen ofwel grenspalen herinneren aan de situatie zoals die vroeger was. Klik op de site voor meer informatie. Via de links zijn vaak ook gpx-bestanden te downloaden voor gebruik in navigatieapparatuur.

Het Boereneschpad

Het Boereneschpad is een wandeling in het afwisselende buitengebied van Noordijk, Geesteren en Gelselaar, met landgoed Hilhorst in het hart van de route. Hier wandel je over de eeuwenoude es, langs nieuwe landgoederen en beken en door de herstelde natuur op het Noordijkerveld. Eén van de hoogtepunten is de doorwaadbare plaats in de Schipbeek. Hier kun je een moderne boomtuin bezoeken. Via een open wenteltrap die langs de stam van een circa 250 jaar oude eik omhoog gaat, kom je op een plateau waarop een boomtuin met varens en mossen is aangelegd. Er loopt een klein paadje naar een bankje waar je kunt uitrusten van de wandeling. Door de bladeren van de boom heb je een mooi uitzicht over het landschap en de Schipbeek. Een sprookjesachtige tuin voor twee. De hoofdroute van 12 km is op meerdere punten te verlengen tot 17 of 21 km, of in te korten tot 4 km. Blauwe bordjes in de vorm van een klomp geven de route aan. Het Boereneschpad is tenslotte een klompenpad. De route is in twee richtingen gemarkeerd, zodat je hem zowel links- als rechtsom kunt wandelen. Dan heb je een andere blik op het landschap.

Het Boereneschpad is in 2017 door de ANWB geselecteerd als één van de tien pareltjes van het Klompenpadennetwerk. Startpunt van de route is Erve Brooks in Gelselaar. De folder met uitgebreide informatie over de route is o.a. te koop bij VVV- en TIP-kantoren en bij Erve Brooks. Ook is de wandelroute te downloaden via de gratis app. In de app zijn informatie en filmpjes beschikbaar over verschillende punten van de route. Zo kom je meer te weten over de cultuurhistorie en het landschap.

Borculo door de Berkel omarmd

De geschiedenis van Borculo is onlosmakelijk verbonden met de rivier de Berkel. De wandelroute ‘Borculo door de Berkel omarmd’ komt langs de oude waterwerken en cultuurhistorische bezienswaardigheden, zoals voormalige aan water gebonden bedrijven. Het zijn de stille getuigen van de betekenis van de Berkel voor de Borculose handel en industrie. De wandeling brengt je terug naar de economische bloeitijd van Borculo, de periode van de 19e en begin 20ste eeuw. De 8 km lange route start en eindigt bij TOP Berkel Palace aan de Hambroekweg, maar is in te korten tot circa 5 km. De wandelroute is gemarkeerd met routebordjes en is samengesteld door de IVN, afdeling Noord-Midden Achterhoek. Een boekje geeft informatie.

Ganzenrondje Gelselaar

Het Ganzenrondje Gelselaar is een fiets- en wandelroute rond en door Gelselaar van ruim 13 km, waarbij je kennismaakt met de historische en landschappelijke omgeving. Naast de monumentale carré met kerk en Dorpsstraat, rijks- en gemeentelijke monumenten zijn er ook nog eens veel beeldbepalende panden te bewonderen. Het dorp heeft dan ook de officiële status van Beschermd Dorpsgezicht. Bovendien staat het dorp bekend om zijn beken en ganzen.

Kenmerkend voor het Gelselaarse landschap zijn de open essen die als een hoefijzer rond het dorp liggen. Duidelijk herkenbaar langs de essen zijn de beekdalen van de Slinge en de Koningsbeek. Het bosrijke gebied, de Boshoek en het Veld, sluit aan op het natuurgebied Noordijkerveld. Langs de Bolksbeek en de Schipbeek liggen laaggelegen broeklanden. In het verleden werden hier duizenden ganzen geweid, veelal gehoed door jonge ganzenhoedsters die dagelijks met hun eigen koppel naar de drassige broeklanden trokken. Het Ganzenrondje Gelselaar sluit aan op de TRAP-route Neede-Borculo. TRAP staat voor Toeristisch Recreatief Archeologisch Pad. De route- en informatieboekjes zijn verkrijgbaar bij Erve Brooks, café Florijn in Gelselaar en de VVV in Borculo en Neede.

In het dorp zelf staat ook de wandeling ‘Beschermd Dorpsgezicht’ aangegeven, met een toelichting. De wandeling van ongeveer 30 minuten leidt langs typerende historische panden uit de periode 1850-1940 en de mooiste doorkijkjes naar het omliggende gebied.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland

De Bolksbeek.

Rondom Neede

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland, Neede

Bij de TIP/VVV Neede aan de Oudestraat 52c zijn tal van fiets- en wandelroutes te krijgen. Zoals de Needse Hap/Trap, die zich profileert als ‘een van de lekkerste fietsroutes door het coulissenlandschap van Neede’. De afstand van 40 km wordt gecombineerd met een drie- of viergangenlunch of –menu bij een horecagelegenheid langs de route. De Boerderijentocht voert langs karakteristieke Achterhoekse boerderijen, inclusief het kerkenpad ’t Vleer. De fietsroute van circa 30 km is uitgezet door de vrijwilligers van TIP/VVV Neede. Dit betekent dat hierbij geen gebruik is gemaakt van de knooppunten, maar specifiek is gezocht naar plekjes, waar men niet zo snel langskomt als de gebaande wegen worden gevolgd. In het routeboekje staat een korte beschrijving van de geschiedenis van de boerderijen. Ook lopen er verschillende wandelroutes over de Needse Berg, inclusief een route voor kinderen.

Ontdek Geesteren

Een fietsroute door OER-dorp Geesteren is uitgezet om bezoekers kennis te laten maken met de producten van het platteland. De naam OER staat voor Oorspronkelijk, Eerlijk, Regionaal. De route start bij korenmolen De Ster (anno 1859), die elke woensdag en zaterdag te bewonderen is. Naast de kennismaking met de molen brengt de fietstocht je langs een vijftal Geesterense plattelandsondernemingen, zoals een wijnboerderij, een kaasboerderij, een bloemenboerderij, een hertenboerderij en een beleefboerderij. De bedrijven geven graag uitleg over de zelfgemaakte producten. Uitgangspunt van het samenwerkingsverband OER in Geesteren is om het platteland vitaal te houden. De route is zo opgezet dat er vanaf diverse campings in de omgeving gestart kan worden op elk willekeurig punt van de route. De route is verkrijgbaar bij de deelnemende bedrijven en campings in de regio en is ook gratis te downloaden vanaf de site www.Oerdorp.nl

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland,

Korenmolen De Ster.

Kluntjespotwandeling

De Kluntjespotwandeling in Haarlo staat voor wandelen in heden en verleden. De 4 km route voert langs een aantal historische plekken en door het prachtige landschap. Zoals landgoed Wolink met de monumentale Saksische boerderij uit 1770, het kerkenpad en boerderij Erve Eldink en de rondom gelegen esgronden. De wandeling start bij de Nederlands Hervormde Kerk. Dit gebouw staat op een terp en is het belangrijkste monument van het dorp. De kerk is achtkantig en heeft daarom de bijnaam ‘Kluntjespot’. Die naam is gebaseerd is op de achtkantige suikerklontjespot die vroeger in veel gezinnen in gebruik was. De route en een beschrijving van het landschap en de boerderijen staan in een brochure.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland

Wandelen op landgoed

Elk voorjaar is op landgoed Het Noasman, in het buitengebied van Beltrum, een wandeltocht door oude en nieuwe natuur en het naastgelegen retentiegebied, door bossen, velden en langs boerenerven. In het najaar staat is er altijd de Boerenland-wandeltocht, telkens met een ander thema. De afstanden variëren van 5 tot 30 kilometer. De routes leiden over verrassende weggetjes en paadjes waar je normaal gesproken niet zou komen. Ze zijn uitgezet door ervaren wandelaars die het gebied door en door kennen. Deze tochten worden namelijk gehouden onder auspiciën van de KWBN, de Koninklijke Wandel Bond Nederland. Start-, rust- en eindpunt is Bezoekerscentrum Het Noasman aan de Meenweg 4 te Beltrum.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland

Kerkenpaden

Het Möllepad, het Austepad, het Sonderspad of het Slingepad. Vroeger bestonden ze officieel niet. Nu leiden ze fietsers en wandelaars langs fraaie boerderijen, poelen, nieuwe natuurgebieden en bossen rondom Beltrum. In 2008 opende de Stichting Kerkepaden Beltrum e.o. officieel haar 21 kilometer lange fiets-en wandeltraject. Er zijn drie hoofdroutes, die afzonderlijk, maar ook achter elkaar gefietst kunnen worden. Zo is er een 8,5 kilometer lang pad langs de heringerichte Slinge, vanaf de Hartebroekseweg in Groenlo tot aan het Kooibos in Borculo. Plattegronden van de routes zijn te koop bij de Beltrumse cafés, campings en de VVV’s.

Flamingoroute

Venen en heidevelden, rustige dorpen, levendige steden en de noordelijkste flamingokolonie van Europa in Zwillbrock. Ze maken deel uit van de 450 km lange Flamingoroute in de grensregio. Globaal genomen voert hij door het landschap tussen Enschede en Borken en loopt dus ook door de gemeente Berkelland. De fietsroute overschrijdt dus de gemeente- en provincie- en landsgrens. Een soort Pieterpad met de naam van de roze watervogel.

Het gebied van de Flamingoroute was ooit een weids heidelandschap dooraderd door venen. Vanaf de tweede helft van de 19de eeuw werd dit ontgonnen en kwamen er steeds meer akkers en weilanden. Dankzij de afgelegen ligging aan de grens bleven echter ook belangrijke venen behouden. In Westmünsterland vind je geïsoleerd gelegen boerderijen en dorpen met grote kerken. In de Achterhoek zorgt de gemeente Berkelland met haar beken en watermolens voor enthousiasme bij de fietsers, evenals het gave cultuurlandschap van Winterswijk met oude bossen en min of meer natuurlijke beken. Ook Twente biedt een gevarieerd landschap, met oude boerderijen, landgoederen, parken en de levendige stad Enschede. De Flamingoroute loopt ook deels over de smokkelpaden tussen Nederland en Duitsland. In natuurgebieden zijn gemarkeerde wandelroutes van één tot meer uur uitgezet. Op de route bevinden zich uitzichttorens en informatieborden.

Fiets4daagse Borculo

Ieder jaar is er een Fiets4daagse in de maand juli in de rustige omgeving van Borculo. Hier kun je nog relaxed fietsen; daarom is deze vierdaagse tocht geliefd bij 50-plussers. Ook is hij ideaal voor gezinnen met kinderen of voor grootouders met hun kleinkinderen. Onderweg zijn er tal van activiteiten voor jong en oud. Voor de kinderen zijn er volop speelmogelijkheden bij de rustpunten. De afstanden zijn 25, 40 en 60 km.

Recreatie in de natuur

Recreëren in de natuur, dat is wandelen en fietsen in het uitgestrekte buitengebied van Berkelland. Of ‘de Berkel beleven’ met de Berkelzomp. Dat zijn de bekende uitstapjes die elders op deze site beschreven staan. Maar er is meer. Op deze pagina vind je uiteenlopende voorbeelden van recreatie in de buitenlucht. Van dwalen in een heggendoolhof tot en met  klootschieten op de zandwegen.

Dwalen in doolhof

In Ruurlo kun je heerlijk verdwalen tussen de haagbeuken. De doolhof in boswachterij Ruurlo is met zijn oppervlakte van 8.740 m² de grootste van Nederland; de lengte van de paden is maar liefst 1.188 meter en de breedte is 5 meter, en dat is best bijzonder. In 1996 haalde de doolhof zelfs het Guiness Book of Records als grootste ter wereld. Aan weerszijden van de paden bevindt zich een met gras begroeid talud, waardoor de hagen op verhoogde eilandjes staan. In het centrum staat een toren met een prachtig uitzicht over het labyrinth van gangen. Je kunt dan mooi het motief zien dat de gangen met elkaar vormen. Tenminste, als je de toren kunt vinden.

De doolhof is in 1890 aangelegd door de familie Van Heeckeren van Kell. Na de Tweede Wereldoorlog oorlog werd het niet meer onderhouden. Dat veranderde toen Staatsbosbeheer rond 1975 met een totale renovatie begon. Taluds werden hersteld, paden opnieuw uitgegraven en duizenden jonge beuken geplant. Tien jaar later kon de doolhof weer voor publiek worden opengesteld. In het centrum staat een toren met een prachtig uitzicht over het labyrinth van gangen. Je kunt dan mooi het motief zien dat de gangen met elkaar vormen. Tenminste, als je de toren kunt vinden.

Dankzij de brede paden is de dwaaltuin rolstoel- en scootmobielvriendelijk. Voor kinderen zijn er allerlei activiteiten, zoals een vossenjacht, speurtocht, paaseieren zoeken, een spokentocht of een doolhofpuzzel. Parkeren kun je aan de Hengeloseweg.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland, Ruurlo

Kabouterpad.

Van klimbos tot liefdespad

Naast de heggendoolhof in Ruurlo vind je in het bos De Heikamp ofwel DHKMP: een horecabedrijf met allerlei attracties en wandelingen voor jong en oud. Om bij de kleinsten te beginnen: het Kabouterpad; een wandeling door het bos waar kleine kinderen (2-6 jaar) op zoek gaan naar kabouters. De Zevensprong is een fietsroute voor kinderen van 9 tot 14 jaar. Genoemd naar en gebaseerd op het populaire boek van Tonke Dragt, dat rondom Ruurlo verfilmd is. Of de Strooptocht voor alle leeftijden. Tijdens deze wandelroute volg je op de smartphone de weg ‘van boer naar bord’ en wijst chef-kok Rob je de weg.

Het Liefdespad is een belevingspad rondom Ruurlo. Het pad waarop liefde voor uiteenlopende thema’s tot uitdrukking komt in de vorm van kunst. Waar je het Liefdespad ook begint, je komt langs allerlei belevenissen zoals het Doolhof, de Baakse Beek, de Heikamp, Klimbos Achterhoek en Museum More. Bordjes geven de route aan. Een informatiezuil op het Kerkplein in Ruurlo vertelt alles over langs de 5 km lange wandelroute. Kunstenaars brengen een ode aan de liefde. In 2020 worden door hen ontworpen ‘liefdeszetels’ op de route geplaatst.

Spannende uitdagingen vind je in het Klimbos Achterhoek. Al klimmend leggen de durfals verschillende routes af tussen de bomen, op 2 tot 17 meter hoogte. Via bruggen en netten, stevige lianen en tokkelbanen midden in de natuur. De veiligheid is gewaarborgd; goed getrainde medewerkers houden toezicht in het bos, geven instructies om veilig te klimmen en alle procedures zijn TÜV-gecertificeerd. De nieuwste attractie is de bungee: van grote hoogte naar beneden springen. Voor jonge gasten vanaf 7 jaar is er een Junior Klimbos ingericht.

Het is slechts een greep uit alle activiteiten rondom de Heikamp. Bij het veelzijdige horeca- en recreatiebedrijf eet je ook nog eens de lekkerste pannenkoeken van Nederland. De kok werd winnaar van het NK Pannenkoeken in 2017 en 2018.

Heikamp-eigenaar en initiatiefnemer van dit alles is Bert van Zijtveld. In de DHKMP-brochure vergelijkt hij de schoonheid van de Achterhoek met die van Toscane. ‘Maar hoe krijg je de mensen zover dat ze dat Toscane van de Lage Landen bezoeken?’ Daarvoor komt   de bevlogen ondernemer dus met het ene na het andere innovatieve idee.  Najaar 2018 kreeg Van Zijtveld de Noaber Booster Award uitgereikt van Platform BV Berkelland. Die gaat jaarlijks naar ‘ondernemingen die in hun branche een betekenisvolle en innovatieve bijdragen leveren’. Met name Het Liefdespad werd door de jury gewaardeerd.

Waterspeelplaats en avonturenpad

Erve Brooks in Gelselaar is een Saksische boerderij die stamt uit 1538. De pannenkoekenboerderij is alle dagen geopend voor een lunch of bezichtiging. Er is van alles te doen in en rondom deze authentieke boerderij en het vlakbij gelegen Erve Brooks Niehof: een museumboerderij met een terras onder de bomen en allerlei vermaak in de buitenlucht voor jong en oud. Zo is er een speeltuin en een zand- en water-speelplaats waar kinderen lekker kunnen kliederen met water en zand. Er is een echte boomhut met een glijbaan. Dieren zijn er ook: twee varkens die rollen in de modder, konijnen, een muizenhuis waar de muisjes rondrennen en parkieten die gevoerd mogen worden en met een beetje geluk op je schouder gaan zitten.

Het Blote Voetenland is een stuk land van ca. 1 hectare waar je heerlijk op blote voeten kunt  lopen over diverse soorten ondergronden. Dit geeft een fijn buitengevoel en is een aangename ervaring voor de voeten. Er is een uitkijktoren, een waterbrug en nog veel meer. Op het eind kunnen de voeten worden gewassen in grote ouderwetse teilen. Het Blote Voetenland is leuk de combineren met het Avonturenpad. Dit pad van ongeveer 2 km loopt door weilanden en singels en is geschikt voor jong en oud. Met onderweg hindernissen over het water (o.a. een loopbalk en een trekbootje), spelletjes en een wilgendorp. Deze speel- en klimroute duurt ongeveer anderhalf uur. Bij Erve Brooks is een toegangsbewijs voor dit pad te verkrijgen. Tot zover de recreatie in de natuur. Ook binnen is er van alles te doen.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland, Gelselaar

Erve Brooks.

De Needse Berg

De Needse Berg vormt met haar 35 meter het hoogste punt van Berkelland. Het ligt in de buurtschap Lochuizen en vormt een recreatiegebied voor Neede. Er lopen mooie zandwegen over de Needse Berg. En op de top kun je nu nog hoger. Sinds 2018 staat er een houten uitkijktoren. Het 14 meter hoge bouwwerk telt drie platforms, die bereikbaar zijn via in totaal 52 traptreden. Vooral het hoogste plateau biedt een mooi uitzicht op De Hollandsche Molen (1926) op de heuvel en het dorp Neede. Bij helder weer kun je zelfs Eibergen, Rietmolen en Borculo zien. Er lopen verschillende wandelroutes over de Needse Berg, waaronder het Geologisch Natuurpad. Een informatiebord legt uit welke geologische schatten er in de bodem zitten. Voor kinderen is er een natuurspeelplek en een speciale wandelroute.

De natuur zuiver beleven

Natuurpark Kronenkamp, in 2019 ontstaan op het terrein van de voormalige rioolwaterzuivering, neemt een bijzondere plek in de samenleving van Neede in. De  ligging, de natuur en de markante bouwwerken maken het tot een unieke plek in de buurt. Gezamenlijk is de voormalige waterzuivering omgetoverd tot een belevingspark waar natuur, vleermuizen, zuiver water, duurzaamheid, kunst en cultuur zich verenigen. De slogan is: de natuur zuiver beleven.

In het ontmoetingscentrum kan men deelnemen aan vele (buurt)activiteiten omtrent natuur en cultuur. Wie een goed idee heeft, kan er zelf ook een activiteit organiseren. Naast de wisselende exposities is er een vaste plek ingeruimd voor de vleermuis. De bijzondere betekenis van het beestje voor het dorp Neede – dat bekend staat als Vleermuizendorp – wordt benadrukt door een permanente expositie en een geheel nieuw winterverblijf in een ander gebouw van de voormalige waterzuivering. Naast de gemeente Berkelland leverde ook de provincie Gelderland een belangrijke bijdrage in het kader van het programma ‘Burgerbetrokkenheid bij groen, natuur en landschap’. Voor de realisatie van dit project werd tevens een Europese Leader-subsidie ontvangen.

Gedenkbos Neede

Aan de Waterleidingdijk in Neede ligt een bijzonder bos, het Gedenkbos Neede. Een geliefde plek bij jong en oud. Hier staan ruim 400 bomen ‘met een verhaal’. Geplant bij bijzondere gebeurtenissen in het leven of als herinnering aan dierbaren. Bij elke boom staat een plaquette met de boomsoort en een tekst. Samen vormen ze een bos vol verhalen over het leven in al zijn facetten. De bomen zijn geplant in de periode 2006-2018. Het terrein, ruim 3 hectare groot, is golvend aangelegd. Naast de 400 bomen zijn er drie waterpartijen, speeltoestellen, een schuilhut, paden en poelen. Het heeft nu nog een parkachtige sfeer, maar op termijn moet het uitgroeien tot een bos met een natuurlijke uitstraling. De waterpartijen dienen ook als retentiegebied voor het Waterschap Rijn en IJssel. Bij hevige regenval is het een overloop van de Elsbeek/Waterleiding, en dient als tijdelijke waterberging.
Het bos is een heerlijke plek om uit te rusten van een fiets- of wandeltocht. In de omgeving liggen mooie wandel- en fietspaden, waaronder het aangrenzende Brakelpad. Aan de overkant van de weg ligt natuurgebied ’t Vleer met de boomkikker-kolonie en de resten van het voormalige openluchtzwembad. Via de Schipbeek loopt een wandelroute naar natuurgebied het Needse Achterveld.

Openluchttheater

Het Galgenveld is een gebied van ongeveer 8 hectare gelegen tussen Borculo, Ruurlo en Barchem. Midden in de bosrijke omgeving vind je het zwembad en openluchttheater ’t Galgenveld, met de ingang aan de Lebbenbruggedijk in Borculo. Buurtvereniging Dijkhoek en toneelvereniging Ons Genoegen presenteren er jaarlijks de succesvolle en ondertussen geroemde openluchtspelen. Per jaar worden meer dan 3.000 bezoekers ontvangen. Het openluchttheater en het zwembad  zijn in te zetten voor uiteenlopende sportieve en/of culturele activiteiten. Het complex Galgenveld is geheel tot stand gekomen door vrijwilligers.

Het Openluchttheater Eibergen ligt niet midden in de natuur, maar wel onder hoge bomen in wandelpark De Maat, pal achter de dorpskern. Het is gesitueerd in wandelpark De Maat, pal achter de dorpskern. De activiteiten variëren van kindervoorstellingen en het Achterhoeks Streekfestival tot theater en popconcerten van landelijk bekende artiesten, zoals Ilse DeLange, Jett Rebel, Bløf en Typhoon. Een parachute doek zorgt voor een intieme sfeer bij de kleinere voorstellingen. Er zijn 900 zitplaatsen. Maar als er grote namen op het podium staan, dan is de totale capaciteit 1.650 bezoekers. Het Openluchttheater Eibergen wordt voor 100 procent onderhouden en gerund door vrijwilligers. De organisatie faciliteert zelfs uitvaartdiensten en stelt het theater tegen een onkostenvergoeding beschikbaar aan non-profit instellingen. Het theater met de uit 1954 daterende muziekkoepel behoort tot het cultuurhistorisch erfgoed van Eibergen.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland, Eibergen

Openluchttheater Eibergen.

Beleefboerderij

‘Natuurlijk genieten’ is het thema van De Melktap, een beleefboerderij in Geesteren van de familie Erinkveld. Voor kinderen is dit een leuk uitje in de natuur, met name in de zomer. Dolen door het maïsdoolhof, een ritje maken met een huifkar, spelen op het springkussen, klootschieten of een rondje boerengolf spelen. Volwassenen kunnen zich uitleven in een Boerensurvival, met als rode draad de boerengolf. Onderweg komen ze allerlei activiteiten tegen, zoals hooivorkwerpen, klompendans, kruiwagenrace, handboogschieten of de melkbus vullen. De Erinkvelds runnen  daarnaast gewoon hun melkveebedrijf aan de Nettelhorsterweg 21.

Bosgolf

Vergelijkbaar met boerengolf is bosgolf. Dat speel je op landgoed Het Noasman in het buitengebied van Beltrum. Je speelt bosgolf met een stick die bestaat uit een klomp aan een steel. Verder speel je met een bal die vele malen groter is dan een gewone golfbal. De bedoeling is dat je de bal in zo min mogelijk slagen in de hole krijgt. De holes liggen verstopt en verspreid in het natuurgebied van Het Noasman; ze zullen dus in de bossen te vinden zijn en op oneffen terreinen. Het team met de minste slagen is uiteindelijk winnaar.

Bosgolf is te combineren met andere activiteiten in de buitenlucht, zoals HandboogTag (variant op paintball), bubble voetbal, luchtdrukgeweer schieten of laser kleiduif schieten. Het Noasman is ook een startpunt voor wandeltochten.
‘Natuur en recreatie’ is dan ook de slogan van Tonnie en Lucie Nahuis. Hun boerderij is omgetoverd in een bezoekers- en expositiecentrum met ruimte voor kunst, cultuur en activiteiten. De landbouwgrond is jaren geleden al omgezet in nieuwe natuur. Landgoed het Noasman beslaat een 12,7 ha groot natuurgebied.

Hambroekplas

De Hambroekplassen zijn nu niet meer weg te denken uit Borculo, maar ze bestaan nog niet zo heel lang. De meren zijn aangelegd voor de zandafgraving. Hambroekplas I is nu de recreatieplas. Inmiddels is het afgraven van zand enkele jaren geleden voltooid en kan de natuur zijn gang gaan op de andere plassen. Op de recreatieplas is het heerlijk zonnen, vissen, zwemmen of kanoën. Voor kinderen zijn er speeltoestellen te vinden. Het kleinschalige natuur- en recreatiegebied is 365 dagen per jaar toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang. De toegang is gratis voor wandelaars en fietsers. Direct aan het meer gelegen vind je hotel-restaurant Berkel Palace, dat tevens als TOP fungeert (toeristisch overstappunt) voor vele fiets-, wandel-, skeeler- en steproutes. Naast een hapje en een drankje kun je hier ook terecht voor midgetgolf of kegelen.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland

Hambroekplas.

Klootschieten

Klootschieten is een werpsport, waarbij deelnemers, veelal opgedeeld in twee teams, proberen een met lood verzwaarde kogel (de kloot) onderhands zo ver mogelijk te werpen. Er wordt gespeeld op een parcours van gras en/of zand. In de Achterhoek zijn dat veelal de zandwegen en paadjes in het buitengebied. Klootschieten is al eeuwen oud. Nu is het een populaire activiteit met een eigen competitie. In de gemeentegids van Berkelland staan maar liefst tien klootschietverenigingen. De traditionele sport vind je o.a. in Neede, Ruurlo en Borculo en Eibergen. In de buurtschap Holterhoek is het al jaren de traditie dat er op de zondagmiddag, een week vóór de Holterhoekse Carnaval, een klootschietwedstrijd wordt georganiseerd. Tijdens de klootschietwedstrijd van de Holtkleuvers wordt er op een plezierige manier met elkaar overlegd wie het komende prinsenpaar zal worden.
Ook is het klootschieten een vorm van vermaak voor toeristen die iets speciaals willen doen. Veel Achterhoekse campings hebben het klootschieten in hun recreatieprogramma staan.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Berkelland, Borculo

Maandagsdijk, landgoed Beekvliet bij Borculo.