Bronckhorst Algemeen

Over de gemeente

De gemeente Bronckhorst is met bijna 30.000 hectare, 44 dorpen en buurtschappen een van de grootste plattelandsgemeenten van Nederland. Het is gelegen in het westelijke deel van de Achterhoek, een landelijk gebied met veel natuurschoon. Op een steenworp afstand liggen de steden Zutphen in het noorden en Doetinchem in het zuiden. De gemeente is genoemd naar het pittoreske stadje Bronkhorst, al heeft de gemeentenaam de letter c erbij gekregen. Het gemeentehuis is te vinden in Hengelo, een prachtig wit ‘kasteel’ voor de democratie. Dit gemeentehuis is in 2012 uitgeroepen tot duurzaamste gemeentehuis van Nederland. Marianne Besselink vervult het hoogste ambt in de gemeente.

Natuurlijk Achterhoek, Gemeentehuis Bronckhorst

Het gemeentehuis van Bronckhorst.

Landschap

Het coulissenlandschap biedt een plezierige afwisseling van bossen, weilanden, akkers, oude laanbeplantingen en houtwallen, waartussen fraaie karakteristieke boerderijen verscholen liggen. Daarnaast is er een groot aantal landgoederen, kastelen en een rivierenlandschap met prachtige uiterwaarden. Het pittoreske stadje Bronkhorst met monumentale panden is bekend als het kleinste stadje van ons land. Kortom, Bronckhorst is een gebied met veel cultuurhistorische en natuurwaarden.

Inwoners

De gemeente telt circa 36.000 inwoners. Circa 13.630 inwoners vormen de beroepsbevolking. Het bedrijfsleven is divers: van landbouw, industrie en dienstverlenende instellingen tot toerisme en recreatie. Leefden de dorpelingen vroeger voornamelijk van de landbouw, tegenwoordig werkt ook nog 9,9% van de inwoners in de agrarische sector, terwijl dit in heel Gelderland maar 2,8% is. Deze gegevens dateren uit 2016-2017.

Natuurlijk Achterhoek Bronckhorst

Zandwegroute in de buurt van Zelhem.

Werkgelegenheid

De industrie is de grootste banensector (13,6%), op de voet gevolgd door de zakelijke dienstverlening (13,3%), gezondheidszorg (12,9%) en detail- en autohandel (12,1%). Recreatie en toerisme is ook een sector die een belangrijke bijdrage aan de werkgelegenheid levert. (Cijfers uit 2016-2017). Dat de industrie meer werkgelegenheid biedt dan een gemiddelde plattelandsgemeente, komt door enkele grote bedrijven die zich in Steenderen, Hengelo en Zelhem gevestigd hebben, zoals Aviko.

Leefbaarheid

De gemeente Bronckhorst kent een bruisend verenigingsleven, vooral op het gebied van sport en cultuur. Veel jongeren blijven het liefst wonen in de kern waar ze zijn opgegroeid. Dat komt de leefbaarheid ten goede. Bronckhorst is lid van de P-10, het samenwerkingsverband van grote plattelandsgemeenten in Nederland. Deze houdt zich o.a. bezig met het op peil houden van de voorzieningen in de kernen, functieveranderingen op het platteland en het creëren van nieuwe economische kansen in de buitengebieden.
Initiatiefnemer van de P-10 is Henk Aalderink. Hij was van 2005 tot 2015 burgemeester van Bronckhorst en is in 2015 overleden. Jaarlijks reikt de P-10 de Henk Aalderink-prijs uit voor het meest spraakmakende leefbaarheidsproject, dat een antwoord is voor het platteland van de toekomst. Het initiatief moet komen van jonge en enthousiaste inwoners, verenigingen of stichtingen uit heel Nederland.

44 dorpen en buurtschappen

Bronckhorst is ontstaan op 1 januari 2005 door de herindeling van vijf gemeenten: Hengelo, Hummelo en Keppel, Steenderen, Vorden en Zelhem. Maar de Bronckhorster dorpen hebben wel een lange geschiedenis. Hieronder een kort overzicht van het ontstaan van de vijf grootste kernen. Het voert echter te ver om alle 44 dorpen en buurtschappen te beschrijven.

De vijf kernen

Hengelo
Hengelo, in de volksmond Hengel, is het centrum van een landbouwgebied en werd al in het jaar 963 genoemd. Rond de Sint-Remigiuskerk ontstond een nederzetting op de grens van vruchtbare kleigebieden en wat armere zandgrond. Hengelo is van oudsher bekend als paardendorp en om zijn vele motorraces. In het verleden werd er veel gecrosst op het Hengelse Zand, zoals bezongen in Oerend Hard, het bekendste nummer van de groep Normaal.

Hummelo
De kern Hummelo ontstond in 828 op een rivierduin bij landgoed Enghuizen langs de doorgaande weg tussen Doetinchem en Zutphen. De lintbebouwing van het dorp is nog altijd goed zichtbaar. Aan kasteel Enghuizen herinneren alleen nog de natuurstenen brokstukken op het landgoed. In het beschermde dorpsgezicht valt met name hotel De Gouden Karper op. Het logiesbedrijf staat ook bekend als ‘de Krent’ en dateert uit 1642. Hummelo is ook de bakermat van de Achterhoekse boerenrockgroep Normaal.

Natuurlijk Achterhoek Landgoed Enghuizen

Landgoed Enghuizen bij Hummelo

Steenderen
Steenderen ontstond rond het jaar 1000 op een oeverwal van de IJssel en ligt in een uitgestrekt weidegebied. Dat het water het gebied nog wel eens teisterde, is te zien aan de oudere boerderijen, die op hoogten, een soort terpen zijn gebouwd. Twee (inter)nationaal toonaangevende bedrijven in het dorp zijn aardappelverwerker Aviko en kaasfabriek FrieslandCampina.

Vorden
Vorden wordt in 1121 voor het eerst genoemd. De naam is afgeleid van het woord voorde, een doorwaardbare plaats in een rivier, in dit geval de Vordense Beek. Kruisingen van wegen en beken waren belangrijke punten en vaak verrees daar een versterkte nederzetting. In Vorden was dat kasteel Vorden. Onder bescherming van de kasteelheer vestigden zich boeren en handwerkslieden. Vorden wordt wel het Achtkastelendorp genoemd en is misschien wel de plaats met de hoogste kastelendichtheid van ons land. Veel fietsroutes leiden langs de kastelen en door het mooie buitengebied.

Zelhem
Informatie over de oorsprong van Zelhem, met 11.000 inwoners het grootste dorp van Bronckhorst, staat in een akte uit 801. Hierin komt de naam Saleheim (huis ofwel heim met  zaal) voor als plaats waar evangelieprediker St. Ludgerus een kapel stichtte die tussen 1450 en 1500 als Lambertikerk zijn huidige vorm kreeg. De kerk is nog steeds het middelpunt van het dorp. Zelhem had vroeger zeven molens, waarvan er nog twee over zijn: de Coopsmolen uit 1818 en de Wittebrinkse molen uit 1889.

Natuurlijk Achterhoek De Langenberg

Zicht op Zelhem vanaf de Langenberg.

Bezienswaardigheden

Bronckhorst heeft veel bezienswaardigheden. Er zijn tal van kastelen te bezoeken, maar ook diverse molens, natuurgebieden en musea. En natuurlijk Bronkhorst, het kleinste stadje van Nederland. Een kleine selectie van wat er te zien is in de gemeente:

Bronkhorst

Bronkhorst met z’n 150 inwoners is bekend als het kleinste stadje van Nederland. Het is een toeristische trekpleister met monumentale panden en galerieën. Het plaatsje aan de IJssel kreeg stadsrechten in 1482. De nederzetting is ontstaan aan de voet van het kasteel van de Heren van Bronkhorst, een machtig adellijk geslacht in de Achterhoek. In 1920 zijn de laatste resten weggehaald. Wat overgebleven is, is de kasteelheuvel. Een kleine wandeling leidt er naar toe. Te zien is een gietijzeren maquette van het kasteel en een beschrijving van de geschiedenis.
Bijzonder is ook het Hoge Huis, dat dienst deed als ontvangstruimte van de Heren van Bronkhorst. Daarnaast de kapel en een aantal huizen met trapgevels en/of houtwerk. Het stadje is in 1971 van rijkswege aangewezen als beschermd stadsgezicht. Van belang daarbij was de ligging in een vrijwel ongeschonden omgeving. De voornamelijk uit de 18e en 19e eeuw daterende boerderijen en kleine woningen liggen gegroepeerd rondom de middeleeuwse kapel. De samenhang tussen bebouwing en omgeving levert een karakteristiek en fraai beeld op. De monumentale panden en kasseien vormen de perfecte ambiance voor De Gouden Leeuw en het Wapen van Bronkhorst. Deze traditionele horecabedrijven completeren het stadje als sfeervolle pleisterplaats. Met het veer kan men de IJssel oversteken naar Brummen.

Natuurlijk Achterhoek Bronkhorst

Zicht op het Hoge Huis

Heiligenbeeldenmuseum

De Antonius van Paduakerk in het dorp Kranenburg is in 1855 ontworpen door de bekende rijksbouwmeester Pierre Cuypers, de architect van vele kerken en van het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. De bouw werd geheel gefinancierd door de freules Judith en Josephine van Dorth van het nabijgelegen landgoed het Medler. De katholieke kerk is een rijksmonument en doet tegenwoordig dienst als Heiligenbeeldenmuseum Het is een andere invulling van oud cultuurgoed.

Museum Smedekinck

Bij museum Smedekinck in Zelhem is te zien hoe de inwoners van een Achterhoeks plattelandsdorp als Zelhem door de eeuwen heen leefden en werkten. Het museum is gevestigd in een eeuwenoude, gerestaureerde boerderij. Het hele jaar door zijn er activiteiten, zoals een Harmonicadag, Textiele Handwerkdag, Oogst- en Folkloredag, Oldtimerdag, Slachtvisite en Midwinterhoornwandeling. Het oudst bekende document waarin Zelhem wordt genoemd is 801. Daarin staat dat missionaris Ludger een aan de heilige Lambertus gewijde kerk in Zelhem wilde stichten op de plek van de huidige Lambertikerk. In 2001 bestond Zelhem 1200 jaar. De oudheidkundige vereniging vierde dit door de kapel van Ludger na te bouwen. De kapel heeft al op verschillende plekken in het dorp gestaan, maar is nu te vinden bij Museum Smedekinck.
Het gebouwtje is opgetrokken uit hout. De wanden zijn gewapend met wilgentenen en bekleed met klei. Het dak is gemaakt van riet, met heideplaggen op de nok.

Smoks Hanne

In Zelhem kun je niet om Smoks Hanne heen. Het kruidenvrouwtje met een eigen gedicht en standbeeld. Smoks Hanne vloog altijd achterstevoren op haar bezemsteel en droeg veel te grote klompen, die bij het lopen over de grond sleepten. In het dialect heet dat ‘smoksen’. Op veel plekken in Zelhem vind je Smoks Hanne terug en veel lekkernijen zijn naar haar vernoemd.

Achterhoeks Planetarium

In Toldijk bevindt zich het Achterhoeks Planetarium. Het is een replica van het planetarium van Eisinga in Franeker en geeft een haast oneindig beeld van de zon- en maanstand. De inmiddels overleden Henk Olthof, die op het terrein woonde, maakte dit ingewikkelde instrument met vele tientallen radertjes in alle soorten en maten. En er is meer: een telescoop en een aardbol waarmee de amateur-astronoom de bewegingen van de aarde uitlegt. In de tuin staan door Olthof zelfgemaakte replica’s van torens tentoongesteld, zoals de Euromast in Rotterdam, de Eiffeltoren in Parijs en de scheve toren van Pisa. Een stichting beheert nu het levenswerk van Olthof. Vrijwilligers geven rondleidingen door dit ingenieuze project. Interessant voor jong en oud.

De Langenberg

De voormalige vuilstort De Langenberg in Zelhem is inmiddels een prachtig natuurgebied met vele wandelroutes. Hier werd een aantal jaren geleden de eerste nordic walking route van Nederland uitgezet. De Langenberg heeft een top van 43 meter met een uniek uitzicht dat tot ver in de Achterhoek reikt.
Op de Langenberg is ook ezelstal De Edelingen gevestigd. Bij de Edelingen kun je samen met een ezel, alpaca of rendier een wandeltocht door het gebied maken. Aan de andere kant van de Langenberg ligt een circuit voor de motortrial, waarbij het niet gaat om zo snel mogelijk te crossen, maar om balans en timing.

Natuurlijk Achterhoek De Langenberg

Bovenop de Langenberg.

Bleekhuisje

Typerend voor het dorp Hengelo is een bleek met het bleekhuisje uit 1750. Veel mensen uit de wijde omgeving kwamen hier naar toe om hun was op deze bleek te bleken, vanwege de goede kwaliteit van het waswater. Het ‘Bleikenhuusken’ werd gebruikt om het linnen wasgoed te beschermen tegen diefstal. Hierin zat een wachter die de boel in de gaten hield.

Kastelen en buitenplaatsen

Natuurlijk Achterhoek Kasteel Vorden

Kasteel Vorden

Grootgrondbezit heeft in Bronckhorst eeuwenlang een belangrijke rol gespeeld. Dit is terug te zien aan de vele kastelen, buitens en landhuizen. Er zijn verschillende routes uitgezet om ze te bekijken, zoals de Achtkastelenroute rondom het dorp Vorden. De route voert langs de kastelen Hackfort, Den Bramel, De Wildenborch, De Wiersse, Het Onstein, De Kieftskamp, Vorden en Suideras. De meeste kastelen worden particulier bewoond, waardoor het grootste gedeelte niet opengesteld is voor bezoekers. Alleen Kasteel Vorden en de tuinen van de Wiersse en de Wildenborch zijn beperkt open voor publiek. Hackfort opent jaarlijks de deuren op Monumentendag. Ze liggen allemaal in een prachtige omgeving. Kasteel Keppel en Kasteel Vorden zijn enkele van de trouwlocaties in Bronckhorst.

De kroonjuwelen van Bronckhorst

Nergens in Nederland vind je zoveel prachtig bewaard gebleven kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen per m² als in de gemeente Bronckhorst. Dat is geen toeval. Het heeft alles te maken met de natuurlijke gesteldheid van het landschap met beken en zandruggen. Elk landgoed heeft zijn eigen karakteristieken, ontstaansgeschiedenis en sociale netwerk. Samen leveren ze een uniek landschap op, dat cultuurhistorisch, ecologisch en recreatief één van de meest waardevolle gebieden van Nederland is.

De landgoederen in Nederland maken moeilijke tijden door. In de visie ‘De Kroonjuwelen van Bronckhorst’ is beschreven hoe ze in de toekomst duurzaam kunnen voortbestaan.
In het document doen de eigenaren een appèl aan de gemeente, de Provincie Gelderland en het  Waterschap Rijn en IJssel om de toekomst van de kroonjuwelen veilig te stellen. Door samen op te trekken, worden nieuwe verdienmodellen en ondernemingsmogelijkheden ontwikkeld. Uitgangspunt is dat de lusten en lasten van de landgoederen en buitenplaatsen meer evenredig worden verdeeld.

Kastelen, landgoederen en buitenplaatsen staan uitgebreid beschreven onder Bronckhorst Kastelen.

Evenementen

In Bronckhorst zijn jaarlijks vele grote en kleine evenementen. Er zijn folkloristische dansfestivals, paasvuren, schuttersfeesten en kermissen die het hele dorp op de kop zetten. Opvallend is het hoge aantal plattelandsfeesten, waar 500 tot 1.500 feestgangers zich laten gaan in een tent op een weiland of in een open stal. Bier, een band en een tent, dat zijn de belangrijkste ingrediënten voor een succesvolle fuif.

‘Høken in Toldiek’ is fameus. Ondanks dat Normaal na 40 jaar optreden eind 2015 gestopt is, wordt toch jaarlijks dit festival nog georganiseerd. Het tweedaagse evenement voor jong en oud gaat gewoon door in de geest van de boerenrockgroep. Zonder Normaal geen høken? Natuurlijk wel! Høken is feesten, høken is springen, høken is dansen, høken is los gaan, høken is liefde en høken is genieten. Høken is alles wat leuk is! Zo presenteert organisator Flophouse het Høken in Toldiek Festival.

Het Hummelose Volksfeest, ofwel de Hummelse Kermis, op de tweede woensdag van september (en de dinsdag ervoor) is een feest van en voor de bevolking dat bol staat van tradities zoals de optocht van schutters en ruiters, ringsteken te paard, de bielemannen die geesten verjagen, vaandelslaan, spelletjes voor de jeugd, vogelknuppelen en het vogelschieten met oude geweren. Het is een traditie die haar oorsprong heeft in de aloude oogstfeesten. De Hummelose bevolking bestond in vroeger jaren voor het grootste gedeelte uit boeren, die na het binnenhalen van de oogst zich een dag wilden vermaken. De bielemannen zorgen traditiegetrouw voor veel lawaai. De geschminckte figuren lopen voorop bij de optocht en  gaan ook al vroeg langs de huizen om de dorpsbewoners te wekken. De bielemannen vind je o.a. ook op de kermis in Drempt, Toldijk en Baak. De bielemannen vinden hun oorsprong in de 19e eeuw, toen ze gewapend met een bijl voor de legers uitliepen om de weg te plaveien voor de manschappen.

Dan is er nog de traditionele Broodweging bij de Muldersfluite, een eeuwenoude traditie sinds 1559. Dit gebruik stamt uit de tijd dat de Achterhoek vele ‘marken’ kende ofwel gemeenschappelijke gronden. In ruil voor het gebruik van de grond moeten de boeren jaarlijks een roggebrood van tenminste 22 pond leveren. Dit brood is voor de armen. Ieder jaar met Hemelvaart vindt de traditie plaats bij het molenaarshuis op de grens tussen Zelhem en Hengelo, in de buurtschap Dunsborg. Nog altijd worden de broden op traditionele wijze gewogen en verkocht. De opbrengst gaat naar een goed doel. Het geheel heeft een folkloristisch karakter. De broden worden met een versierde kar aangevoerd, er zijn volksdansen in Achterhoekse klederdracht en harmonicaspelers maken muziek. Honderden mensen, waaronder ook toeristen, komen jaarlijks met Hemelvaart naar de Broodweging. Iedereen kan een vers sneetje roggebrood met suiker proeven.

Natuurlijk Achterhoek

Smalle straatjes in Bronkhorst.

In Bronkhorst wordt ieder jaar in het weekeinde voor Kerst het bekende Dickens-verhaal A Christmas Carol opgevoerd met zang en poppenspelen. Het hanzestadje verandert in een levend 19e eeuws tafereel. Burgers, boeren en buitenlui wandelen in Dickens-kleding over de beklinkerde straten. Er hangt een geur van soep, oliebollen, warme worst en brandend hout. Bezoekers kunnen zomaar Olivier Twist, David Copperfield of Scrooge tegenkomen.  De initiatiefnemer het Dickens Museum, een museum en rariteitenwinkel in Bronkhorst, sloot in oktober 2017 na 30 jaar zijn deuren. Het Dickens Festival is blijven bestaan.

Natuurlijk Achterhoek Kasteel Vorden

Kasteel Vorden

Mañana Mañana Festival

‘Wat vandaag niet komt, komt morgen wel’. Tijdens dit weekendfestival voor levensgenieters en muziekliefhebbers doen de bezoekers het kalm aan en genieten van theater en muziek. De kinderen bouwen hutten en iedereen kan blijven slapen op de camping. Mañana Mañana profileert zich dan ook als het meest relaxte festival van Nederland. Eerst op landgoed Enghuizen in Hummelo, daarna rondom het wonderschone Kasteel Vorden. Vanaf 2021 verhuist het evenement naar Kasteel Oolde in Laren. Een plek met mooie natuur en historie die goed past bij de uitstraling van het festival. Op Mañana Mañana waan je je in een compleet andere wereld. Muziek in allerlei soorten en maten. Van klassiek tot punkrock tot electropop tot blues, folk en country uit de (inter)nationale muziekscene. Theateracts, van diepzinnig tot knotsgek en cateraars die het publiek de meest uiteenlopende gerechten en dranken laten proeven vanuit originele foodtrucks.

Verspreid over het festivalterrein zijn er ook tal van activiteiten voor kinderen en jongeren. ,,Iedere cultuurliefhebber die maling heeft aan enige vorm van hokjesgeest en graag op een mooie plek in de natuur vertoeft, is op Mañana Mañana in de zevende hemel’’, aldus organisator De Feestfabriek–Alles Komt Goed BV (die ook de Zwarte Cross in Lichtenvoorde organiseert). Dat gebeurt in samenwerking met de eigenares van Kasteel Vorden, Karin Rouw, en het Geldersch Landschap & Kasteelen.

Kunst en cultuur

Er is veel kunst en cultuur in de gemeente te vinden. Populair bij kunstliefhebbers is de Kunst4Daagse in mei in de hele gemeente Bronckhorst en de Kunstwandelroute op landgoed Enghuizen in Hummelo. Tussen Pasen en Pinksteren staat de natuur op dit  landgoed in het teken van kunst. Elke zondag klinkt er poëzie en muziek in een mini-theater tussen de bomen. De wandelroute start bij hotel-restaurant De Gouden Karper en trekt elk jaar tienduizenden bezoekers uit het hele land.

Natuurlijk Achterhoek Landgoed Hackfort

Kunstroute op landgoed Hackfort in Vorden.

In het uit 1880 stammende kerkje in Laag-Keppel is galerie Kunst of Art gevestigd. Hier wordt kunst uitgeleend en verhuurd aan particulieren en bedrijven. Een mooie entourage voor deze gerestaureerde Nederlands Hervormde Kerk. Ook in de monumentale panden in de Dorpstraat (beschermd dorpsgezicht!) zitten enkele galerieën die moderne kunst en design etaleren.

Afrikaanse beelden, collecties van edelstenen, glaswerk en design vind je in de galerieën in het stadje Bronkhorst. Alles op loopafstand van elkaar.

Een tiental ateliers en galerieën in het centrum en buitengebied van Vorden doen elk kwartaal  mee aan de KunstZondagVorden. In het Kulturhus Vorden is het Museum voor Achterhoekse Schilderkunst gevestigd. Je vindt er een uitgebreide collectie van Achterhoekse kunstenaars van 1890 tot heden.

Regelmatig zijn er exposities in het Kunstgemaal, een karakteristiek gebouw gelegen aan de IJssel net buiten het stadje Bronkhorst. Het Kunstgemaal is de voormalige dienstwoning van gemaal De Grote Beek. Het is een gemeentelijk monument uit 1953, een prachtig voorbeeld van het naoorlogse Nieuwe Bouwen midden in het IJssellandschap. Hier worden jonge afgestudeerde talenten en kunstenaars samengebracht. Vanuit hun eigen disciplines reageren zij op het modernistische bouwwerk en de fraaie natuur.
Het Kunstgemaal ligt op de IJsseldijk, ter hoogte van het veer naar Brummen. Vanaf de parkeerplaats is het een korte wandeling naar het kunstcentrum. Links ligt een kunstmatige, aarden heuvel waarop eens het kasteel van de Heren van Bronkhorst stond. Aan de rechterzijde van de dijk heb je een adembenemend uitzicht op de uiterwaarden: laaggelegen graslanden, die worden doorsneden door meidoornheggen. De uiterwaarden herbergen een breed scala van vogelsoorten.

Natuurlijk Achterhoek Kunstgemaal

Gemaal Grote Beek aan de IJssel bij Bronkhorst.

Paarden en motoren

De paardensport en motorsport leven enorm bij veel inwoners in de gemeente Bronckhorst. Het is een passie van jong tot oud.

Paardensport

Paardendorp Hengelo

Natuurlijk Achterhoek Hessenweg bij Laag-Keppel

De Hessenweg bij Laag-Keppel.

Hengelo stond van oudsher bekend om zijn jaarlijkse paardenmarkt tijdens de dorpskermis in juli. De eerste vond plaats in 1658. Voor de Tweede Wereldoorlog werden er wekelijks nog zo’n duizend paarden aangevoerd. Verschillende beelden van paarden herinneren nog aan het rijke paardenverleden.
De Marktvereniging zet de eeuwenoude traditie van paardendorp Hengelo voort in samenwerking met paarden- en pony-stamboeken. Nu zijn de paardenkeuringen alom bekend. Op ‘de Hietmaat’ aan de Zelhemseweg worden in het zomerseizoen nog keuringen, spring- en dressuurconcoursen en menwedstrijden met paarden en pony’s gehouden. Er zijn ook toertochten met koetsen door de prachtige natuur. Deze evenementen trekken paardenliefhebbers uit heel Nederland.

Kastelenrit

Niet alleen in Hengelo, maar in de hele gemeente Bronckhorst floreren de paardensportverenigingen. Ze organiseren dressuurwedstrijden, paarden- en ponykampen voor kinderen en tal van andere activiteiten in de natuur. Zo organiseert Aanspanning In de Reep’n Vorden elk jaar in de maand augustus een Kastelenrit door de omgeving.

Paardenmeerdaagse

Na de gemeentelijke herindeling in 2005 wilden de menverenigingen In de Reep’n (Vorden) In Stap en Draf (Hengelo) en Onder de Zweppe (Zelhem) de paardensport een extra impuls geven. Dit resulteerde in 2009 in de eerste Paardenmeerdaagse voor ruiters en menners. Drie dagen lang gaan paardenliefhebbers met hun viervoeter op pad in het gevarieerde landschap van Bronckhorst met zijn bosgebieden, landerijen, kastelen en uiterwaarden. De ritten zijn rond de 25 à 30 kilometer per dag en worden elk jaar in mei gehouden. Een happening in een ontspannen sfeer.

Motorsport

Oerend hard

Motorsport en Bronckhorst zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het crossen is de passie van velen. De verenigingen organiseren club- en streekwedstrijden, waaronder ook Nederlandse Kampioenschappen en Grand Prix-wedstrijden. Talloze vrijwilligers met liefde voor de club zorgen ervoor dat de crossers de baan op kunnen. Bronckhorst is wel de meeste motor-minded gemeente van de Achterhoek en misschien wel van heel Nederland.

De circuits

Er zijn verschillende crosscircuits met mooie zandbulten midden in de natuur te vinden, zoals De Heksenplas in Hummelo en De Kappenbulten in Halle. Op ’t Hengelse Zand (het bosgebied tussen Hengelo, Zelhem en Ruurlo) wordt niet meer gecrosst. Maar dit terrein staat in het collectieve geheugen van de Achterhoeker gegrift in het nummer Oerend Hard van Normaal uit 1977.

Het allerbekendst is uiteraard de Zwarte Cross, dat in twintig jaar uitgroeide tot een van de grootste evenementen in Europa. Het begon in 1997 op een stuk weiland in het Hummelse Broek. Het was een crosswedstrijd waar iedereen met een motor, brommer, scooter of een ander vervoermiddel aan mee mocht doen. Ondanks de ietwat illegale uitstraling werd keurig een vergunning verkregen. Op basis van alleen mondelinge reclame waren er zo’n 150 deelnemers en kwamen er 1.000 mensen kijken. De dag werd afgesloten door muziekband Jovink en de Voederbietels. De formule bleek aan te slaan en de rest is geschiedenis, én toekomst.

Circuit De Langenberg in Zelhem is met name bekend vanwege de trials. Bij het nemen van de hindernissen over de Ardenner rotsen gaat het vooral gaat om balans en timing. Pure acrobatiek op de motor. Trial wordt dan ook vaak de ‘hogeschool van de motorsport’ genoemd. Meerdere keren vond op de Langenberg (een voormalige vuilstort) de European Championship Trial plaats, evenals de WK Trial.

De Varsselring is voor de snelheidsduivels. Ieder jaar in mei is Hengelo in de ban van de wegraces op dit circuit. Eén van de races is de strijd om het International Road Racing Championshop. De andere races die gehouden worden, tellen allemaal mee voor het Open Nederlands Kampioenschap. Deze internationale wedstrijden trekken duizenden bezoekers. Het motorvirus heerst al sinds 1937 bij organisator HAMOVE, de Hengelose Auto en Motor Vereniging.

Als in oktober de maïs van het land is, is het tijd voor de maïscross. Crosswedstrijden in clubverband zijn in bijna elk dorp van de gemeente Bronckhorst wel te vinden. Een echt plattelandsgebeuren in een gemoedelijke sfeer, waar altijd zo’n man of 40, 50 hun motoren laten ronken. Na de cross wordt het land omgeploegd en weer ingezaaid voor de volgende oogst.

Helden op de motor

Bronckhorst leverde ook een legendarische crosskampioen, de vliegende tandarts Gerrit Wolsink (1947) uit Hengelo. Zijn voornaamste wapenfeit is het vijf keer winnen van de Grand Prix van de Verenigde Staten in Carlsbad in de tweede helft van de zeventiger jaren. Hij eindigde op een derde plaats in het 500 cc Wereldkampioenschap van 1975 en 1977 en eindigde als tweede in 1976 en 1979. Na zijn carrière in de motorcross rondde hij zijn opleiding af en werd alsnog tandarts.

Het boek ‘Ode aan de Achterhoekse motorcross’ verscheen in 2016 bij uitgeverij Willy Hermans in Hengelo. Heroïsche verhalen van de beste Achterhoekse motorcrossers over hun successen en teleurstellingen. De historie van de belangrijkste verenigingen uit de Achterhoek. En de succesverhalen die voortkwamen uit de motorcross, zoals de Zwarte Cross en het bedrijf Reiger Suspension dat schokbrekers over de hele wereld levert, onder andere aan de deelnemers van Parijs-Dakar.

In Hengelo staat naast de Remigiuskerk een zilvergekleurd beeld van een motorrijder. Het is een roestvrijstalen versie van Tinus op de BSA die ging crossen op het Hengelse Zand, bekend van het nummer Oerend Hard van Normaal. Het is wel duidelijk dat deze sport in het DNA van de inwoners zit.

Prachtige routes door het natuurschoon

Het afwisselende landschap van Bronckhorst leent zich goed om te wandelen. In 2018 is Bronckhorst uitgeroepen tot Wandelgemeente van Nederland door het wandelmagazine Te Voet. Het is het typisch Achterhoekse landse landschap, waarin weilanden, akkers, houtwallen en bossen elkaar afwisselen, dat bij de jury de doorslag gaf. De gemeente telt 448 kilometer aan wandelpaden en die worden twee keer per jaar gecontroleerd. Er zijn allerlei routes van verschillende lengtes uitgezet.
Ook zijn er diverse fiets-, ruiter- en menroutes. Onderweg komt men speciale rustpunten tegen om ‘uut te bloazen’, melktaps, wijnboerderijen, theetuinen en landwinkels die streekproducten verkopen. Routes aangeduid met een smartphone-symbool, kun je ook met de smartphone lopen of fietsen. Anekdotes, filmpjes, foto’s en tips maken van de tocht een echte belevenis. De routes zijn voorzien van navigatie, dus een kaart is niet persé nodig.

Natuurlijk AchterhoekWandelroutes

Het Boelekeerlspad, Halle (6 km) voert langs watergangen, waaronder de Halsche Vloed, poelen, landerijen, oude en nieuw aangelegde natuur. Het pad is genoemd naar de boelekeerl, een boeman waarmee in vroeger tijden kinderen angst werd aangejaagd om ze op die manier bij putten, sloten en poelen vandaan te houden.

De Grote Veldroute, Vorden (15,5 km) is een van de populairste wandelroutes van Nederland. Door het steeds wisselende landschap biedt het Grote Veld prachtige panorama’s en doorkijkjes. Al wandelend kom je heel wat te weten over dit mooie gebied.

Ockhorstroute, Vierakker/Wichmond (8 km). Het is al even geleden, maar in 2007 is deze route uitgeroepen tot het mooiste ommetje in Gelderland door Landschapsbeheer Nederland. De route voert over fraai slingerende paadjes en zandwegen, door bos en langs boerderijen, akkers en boomgaarden.

Kunstommetje, Laag Keppel (4 km). Deze wandeltocht gaat langs de galerieën en ateliers in en rond het stadje Laag-Keppel.

Varsselroute, Hengelo (10 km). Een wandeling die je meeneemt over het landgoed Zelle, dat bestaat uit bos, weiland, akkers en de bekende golfbaan.

Stadswandeling Bronkhorst (1,5 km). Deze wandeling laat zien dat het stadje Bronkhorst echt heel klein is. Deze wandeling is ook te maken onder leiding van een VVV-gids.

Genieten vanaf de fiets

Natuurlijk Achterhoek uiterwaarden Bronkhorst

Veerpontjesroute voert langs de uiterwaarden van de IJssel.

Ook vanaf de fiets is het volop genieten van de afwisselende landschappen, cultuurhistorie en bezienswaardigheden. Langs kastelen, langs het water of dwars door de natuur.

Achtkastelenroute, Vorden (36 km). De landelijk bekende Achtkastelenroute wordt al gefietst vanaf 1913 en is de oudst bewegwijzerde fietsroute van Nederland. Hij voert langs acht kastelen in de omgeving van Vorden.

Achterommetje Keppel, Doesburg, Hummelo (27 km). Een belevingsvolle route door de dorpskernen en langs fraaie plekjes in Drempt, Hummelo, Keppel en Doesburg.

Het Zandroute, Zelhem (43 km). Deze route gaat eerst door bosgebied Het Zand en daarna door een open landschap. Dit landschap werd pas na 1920 ontgonnen. De lange, rechte wegen in dit gebied vinden hun oorsprong in de ontstaansgeschiedenis uit heide en veen.

Lokaal Ommetje, Hengelo (20 km). Deze fietsroute voert door het gevarieerde coulissenlandschap met weilanden en bossen. Langs landgoed Het Regelink, Kasteel Kieftskamp, een oud bakhuisje, een kapel, het Bleekhuisje op de Hengelose Dorpsbleek en de NH-kerk van het dorp.

Veerpontjesroute, Bronkhorst (37 km). Deze route kan worden gestart bij het Kunstgemaal in Bronkhorst en voert door het IJsselgebied op de grens tussen de Achterhoek en de Veluwe. Onderweg maakt men twee keer gebruik van de pontjes om de IJssel over te steken.

Kinderroutes vol avontuur

Routes waarbij kinderen op speelse wijze kennis kunnen maken met de streek en de historie. Allemaal hebben ze een avontuurlijk verhaal als leidraad, waarin kinderen de hoofdrol spelen.

Expeditie Bronckhorst, Vorden: wandelroute (3 km).
Door middel van echte ‘expeditie-proeven’ leren kinderen tijdens deze survivaltocht te overleven in de Vordense bossen. Onderweg krijgen ze instructies van zeilkampioene Lobke Berkhout.

In de Sporen van Berend, Vorden: fietsroute (18 km).
Tijdens deze route volgen de kinderen de sporen van Berend van Hackfort, die in de Middeleeuwen echt in Vorden heeft geleefd. Berend vertelt onderweg over zijn leven als kind in de riddertijd. En er zijn opdrachten als zwaardvechten, middeleeuwse verkleedpartij en een eigen wapenschild maken.

Kabouterpad Jena, Hummelo: wandelroute (2 of 5 km).
Deze route vertelt de avonturen van Kabouter Jena en is met een GPS-ontvanger te lopen (verkrijgbaar bij Camping Jena). Onderweg zijn er allerlei leuke zoekopdrachten en weetjes over de omgeving. De route zal uiteindelijk leiden naar een echte schat. Speciaal voor de allerkleinsten is er ook een 2 km-route gemaakt.

Koen Kampioen, Hengelo: wandelroute (2 km).
Koen Kampioen neemt de kinderen mee naar een belangrijke voetbalwedstrijd die hij met FC TOP al eens op Camping Kom-es-An heeft gespeeld. Een route boordevol sportieve (voetbal) opdrachten, leuke natuurweetjes en gekke voetbalfeitjes.

Smoks Hanne, Zelhem: fietsroute (10 km).
Tijdens het Smoks Hanne-avontuur wanen kinderen zich even in het leven van de beroemdste  heks van de Achterhoek, Smoks Hanne. Deze route bevat leuke opdrachten en verhalen over heksen.

Al deze wandelingen zijn samengesteld door de Stichting Achterhoek Toerisme en de gemeente Bronckhorst.

Nog meer routes

Natuurlijk Achterhoek

Bloeiende bermen.

Maar er zijn nog veel meer initiatieven, zoals:
‘Langs klompenmakers in Keijenborg en ’t Hengelose Gooi’ is de titel van de 24 kilometer lange route, die langs plekken leidt waar vroeger veel klompenmakers actief waren. De route is een initiatief van het Toeristisch Platform Hengelo en Keijenborg. De klompenmakers uit Hengelo en Keijenborg waren bekend tot ver over de grens in Duitsland. Hier groeiden wilgen en populieren in overvloed. Transport van bomen was duur, dus werden hier de klompen gemaakt. Vervoer van de klompen gebeurde in het begin met de hondenkar. Later nam de melkboer ze mee richting de IJssel, van waar ze over water hun weg vervolgden. In de hoogtijdagen waren hier zo’n 200 klompenmakers werkzaam.

Grensrit Bronckhorst is een route voor auto en motor en leidt de natuurliefhebber langs de grenzen van de gemeente. Er zijn startpunten in Zelhem en Vorden.  De route is ongeveer 120 km lang en is eventueel in twee gedeelten te rijden. De kaart is verkrijgbaar bij het TIP (Toeristisch Informatie Punt), Markt 2 in Zelhem.

Op de borden bij de Toeristische Overstap Punten (TOP) zijn niet alleen fiets- en wandelroutes aangegeven, maar ook ruiter-, skate- en skeeler- en kanoroutes.

Achterhoekse gastvrijheid

Toeristen kunnen kamperen op mini-campings bij de boer of bij een wijngaard, of overnachten in een bed & breakfast in het buitengebied. Achterhoekse gastvrijheid wordt geboden in authentieke horecabedrijven, waar een tijdloze en gemoedelijke sfeer heerst.

De Gouden Karper in Hummelo, in de volksmond ook wel de Krent genoemd, is een van de oudste en meest gerenommeerde horecabedrijven van de Achterhoek. Al in 1642 is het pand in gebruik als herberg en bierbrouwerij. De ligging van het hotel middenin het dorp is fraai. Het is goed toeven op het prachtige terras onder oude kastanjebomen. De Gouden Karper is een rijksmonument en tevens een startpunt voor verschillende wandelroutes door de bosrijke omgeving.

Natuurlijk Achterhoek Landgoed Enghuizen

De Gouden Karper grenst aan landgoed Enghuizen.

Wie Herberg de Gouden Leeuw in Bronkhorst bezoekt, stapt binnen in één van de mooiste en oudste stadsboerderijen van Nederland. Van oorsprong bestond het pand uit drie afzonderlijke gebouwen: de burgemeesterswoning uit 1575, de stadsboerderij uit 1650 en de rosmolen uit 1750. Vandaag de dag zijn deze drie monumentale panden geheel gerenoveerd en gemoderniseerd, maar de oude luister is gebleven.

Hotel Bakker midden in Vorden is een echt Achterhoeks familiebedrijf. In oktober 1945 namen Henny en Willem Bakker hotel het monumentale pand (dat toen nog Het Wapen van Gelderland heette) over van de familie Jansen. Willem Bakker kreeg later ook de bijnaam Haantjes-Willem vanwege de vele haantjes die werden geserveerd. Er heerst een gemoedelijke sfeer in het authentieke interieur, met oude prenten en hertengeweien aan de muren. De jachtzaal, gelagkamer en ouderwetse huiskamer zien er zo op het oog nog steeds hetzelfde uit als in vervlogen tijden. En dat willen de eigenaren, met Liesbeth Bakker als vertegenwoordiger van de derde generatie aan het roer, ook zo houden. Jaarlijks gaat medio november bij Bakker een slipjacht van start.

Café-restaurant Het Wapen van Heeckeren, gelegen aan de Zelhemseweg in Hummelo, was oorspronkelijk een boerderij die in de loop der tijd uitgroeide tot een pleisterplaats. De herberg is in het begin van de 19e eeuw gebouwd en behoorde vroeger tot het landgoed Enghuizen, destijds in het bezit van de familie Van Heeckeren, vandaar de naam. De luiken van het monumentale pand zijn nog steeds geschilderd in geel-rood, de kleuren van het landgoed. De gietijzeren dakbekroning met fijne details lijkt op kantwerk en maakt het Wapen van Heeckeren tot een van de mooiste gebouwen in de Achterhoek. Binnen in het cafégedeelte is veel nog zoals het vroeger was. De toog en de schenkkast uit 1880 zijn nooit veranderd. Je waant je honderd jaar terug in de tijd. Het Wapen van Heeckeren is een rijksmonument.

Naast het pand staat een natuurstenen pomp uit de 18e eeuw. Tegenover ’t Wapen staat een doorrijschuur waar de reizigers vroeger met paard en wagen in konden rijden. De volgende morgen konden ze de schuur zonder te keren aan de achterzijde weer verlaten. Van deze schuren zijn er nog twee overgebleven in Nederland; ze hebben de monumentenstatus. Twee wandelroutes starten bij Het Wapen van Heeckeren.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Bronckhorst

Het Wapen van Heeckeren.

Bekende inwoners

Bekende mensen uit de gemeente Bronckhorst en hun betekenis voor de Achterhoek. Van de dichter A.C.W. Staring tot kinderboekenschrijfster Martine Letterie.

A.C.W. Staring

Anthony Christiaan Winand Staring (1767-1840) was landbouwkundige en dichter. Hij zag het levenslicht op de Bringenborg in Gendringen en vestigde zich in 1791 blijvend op zijn landgoed en kasteel De Wildenborch in Vorden. De manier waarop hij het landgoed exploiteerde was voor die tijd bijzonder. De ‘landman’ Staring had oog voor de natuur, maar ook voor de mens. Zo liet hij op de Wildenborch een school bouwen, waar kinderen van boeren en landarbeiders onderwijs genoten. De woeste grond liet hij ontginnen tot landbouwgrond en creëerde daarmee werkgelegenheid. Staring is echter vooral bekend geworden als dichter. Zijn gedichten zijn romantisch van aard. Starings’werk is vaak gebaseerd op sagen, volksliederen en sprookjes. 
De Achterhoek blijft de dichter herinneren. In Vorden staat een standbeeld van A.C.W. Staring. De middelbare scholen in Lochem en Borculo herdenken hem in de naam. Tot 2011 stond in Doetinchem het Staring Instituut (tegenwoordig ECAL geheten). En in diverse plaatsen is een straat, laan of weg naar Staring genoemd. In Almen zit restaurant De Hoofdige Boer, genoemd naar het bekende gedicht van hem. In het Staring Jaar 2017 is  een stripboek met die naam uitgebracht en in 2018 opende museum STAAL in Almen, dat geheel gewijd is aan Staring en ‘zijn’ Achterhoek. Opmerkelijk is dat de folk/metalband Heidevolk in 2010 zijn gedicht ‘Een Geldersch lied’ op muziek zette. Het laatste couplet: ‘Ik ben uit Geldersch bloed!/ Opregt is mijn gemoed / Aan eenvoud heb ik lust / Met pracht en weeld komt zorg / Genoegzaamheid baart rust’. 

Natuurlijk Achterhoek De Wildenborch in Vorden

Frans Roes / Herman van Velzen

Herman van Velzen (1902-1974), pseudoniem voor Frans Roes, werd geboren in Gaanderen, maar woonde jarenlang in Hengelo waar hij het beroep van horlogemaker uitoefende. Zijn liefde ging echter meer uit naar het schrijven van dialectverhalen. Veertig jaar lang verscheen  wekelijks een verhaal in De Graafschapbode. De bekendste figuur is de arme bezembinder Aornt Peppelenkamp. Veel verhalen spelen zich af in Hengelo en werden geschreven op basis van ware gebeurtenissen, waardoor de lezers zich met zijn avonturen konden identificeren. Opvallend zijn de rake typeringen van de mensen in zijn omgeving. Zijn verhalen zijn nooit krenkend of beledigend. Ze werden gebundeld in tientallen boeken. Ook schreef hij vier streekromans en een drietal toneelstukken in het dialect. Frans Roes was een van de meest bekende en productieve Achterhoekse auteurs die in de streektaal schreef.  Nog altijd geniet hij een grote populariteit, met name bij ouderen. In Hengelo is op het Herman van Velzen Plein een bakstenen muurtje met een reliëfportret en een gedenksteen van Aornt Peppelenkamp opgericht. Een standbeeld van de romanfiguur staat bij cultuurcluster ’t Brewinc in Doetinchem.

Natuurlijk Achterhoek

Romanfiguur Aornt Peppelenkamp.

Bennie Jolink / Normaal

De boerenrockgroep Normaal met de grote gangmaker Bennie Jolink (1946) uit Hummelo speelde een belangrijke rol in het zelfbewustzijn van de Achterhoekers.  Aanvankelijk zong Normaal in het Engels, maar vanaf het moment dat Jolink tijdens het optreden op Hemelvaartsdag 1975 in Lochem een blues in het Achterhoeks begon te zingen, bleek dit zo goed aan te slaan, dat ze besloten om voortaan in hun eigen dialect te blijven zingen. Normaal is daarmee Nederlands oudste streektaal-rockband. In 1977 werden ze in één klap beroemd met het nummer Oerend Hard.
De band die het platteland een gezicht en een identiteit gaf, bracht ruim 40 albums uit met 350 nummers en zorgde voor dampende feesttenten met veel bier. Duizenden fanatieke fans, de anhangers, volgden de boerenrockers jarenlang op hun beroemde veldtochten door het hele land. Normaal staat voor høken, brekken en angaon. Begrippen die in de Achterhoek volledig ingeburgerd zijn en die volgens de band staan voor ‘alles wat leuk is, maar wat niets met seks en/of geweld te maken heeft’. Eind 2015 stopte Normaal na 40 jaar met een groot afscheidsconcert in het GelreDome in Arnhem. Bennie Jolink blijft muziek maken met de Pensionado’s. In Hummelo, op het plein in de hoek Van Heeckerenweg en de Dorpstraat, staat een standbeeld van de Achterhoekse rockers. Sinds de onthulling op 10 mei 2018 trekt het beeld nog altijd veel publiek. De fans (anhangers) komen uit het hele land. Normaal is de eerste Nederlandse band die met een standbeeld wordt geëerd.

Natuurlijk Achterhoek Landgoed Enghuizen

Bennie Jolink is verknocht aan landgoed Enghuizen.

Piet Oudolf

Piet Oudolf (1944) is een internationaal bekende tuinarchitect, afkomstig uit Haarlem. Sinds 1982 woont en werkt hij aan de Broekstraat in Hummelo bij boerderij De Koesterd. De Oudolfs – Piet en Anja – zijn gespecialiseerd in siergrassen en zijn belangrijke initiators van het toepassen van siergrassen in tuinen over de hele wereld. Met name in Zweden, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten geniet Oudolf aanzienlijke bekendheid. Oudolfs bekendste werk is zijn ontwerp van de Gardens of Remembrance in New York, vlakbij de plek waar de torens van het World Trade Centre stonden. Ook is hij verantwoordelijk voor de beplanting van de Highline in New York, een soort zwevend stadspark op de plek van een vervallen spoorweg. De tuinarchitect wordt gezien als een van de belangrijkste representanten van The Dutch Wave. Natuurlijke plantengemeenschappen, kunst en seizoenen zijn zijn inspiratiebronnen. In 2018 was hun prachtige privétuin (4.000 m²) voor het laatst open voor publiek dat van heinde en verre naar Hummelo kwam. Een paradijs voor tuinliefhebbers. Piet Oudolf schreef diverse boeken over landschapsarchitectuur en werd in binnen- en buitenland beloond met diverse prijzen, onder meer de Prins Bernard Cultuurfondsprijs in 2013. In 2018 kreeg hij de Singer Prijs, de oeuvreprijs van de Vrienden van Singer Laren en een een eredoctoraat van de University of Sheffield. Begin 2021 verscheen zijn vernieuwde boek Oudolf Hummelo, met teksten en foto’s van zijn prachtige tuin- en landschapsprojecten.

Klaas-Jan Huntelaar

Klaas-Jan Huntelaar (1983) komt ook uit Hummelo. Hij is een internationaal bekende voetballer, die meestal in de aanval speelt. Net als zijn beide broers Niek en Jelle meldt Klaas-Jan zich op vijfjarige leeftijd aan bij de plaatselijke voetbalclub H&K (Hummelo & Keppel). Hij wordt gescout en komt terecht bij de jeugdafdeling van De Graafschap en PSV. In 2002 maakt Huntelaar bij PSV zijn debuut in het betaalde voetbal. Een contract bij Heerenveen tekent hij in de zomer van 2004. In de winterstop van seizoen 2005/2006 wordt hij ingelijfd door Ajax en eindigt dat seizoen met 33 goals als topscorer. En hij wordt uitgeroepen tot Talent van het Jaar. In 2008 volgt de overstap naar Real Madrid, in 2009 naar AC Milan.
Vanaf augustus 2010 speelt ‘de Hunter’ bij Schalke 04. Door de transfersom van veertien miljoen euro wordt hij de duurste aankoop uit de clubgeschiedenis van Die Königsblauen. Met Schalke wint hij in 2011 de DFB-Pokal en de Duitse Supercup. In het seizoen 2011/12 is hij met 29 goals topscorer van de Bundesliga. Medio 2017 keert de Hummelo’er terug naar Ajax, maar vertrekt in 2021 opnieuw naar Schalke 04 om bij de Duitse club zijn loopbaan af te sluiten. Najaar 2021 stopt de spits definitief met voetballen en keert terug naar de Achterhoek. Nederland vertegenwoordigt hij op het EK 2008, EK 2012, WK 2010 en WK 2014. Het Cruyff Court aan de Pennekampweg in Hummelo is naar Klaas-Jan Huntelaar genoemd. Op een trapveldje op die plek leerde hij ooit voetballen en maakte hij zijn eerste doelpunten.

Fred Diks / Koen Kampioen

Koen Kampioen is een creatie van schrijver Fred Diks (1955) uit Hengelo. Het eerste boek verschijnt in 2003 en slaat aan bij jeugdige voetballiefhebbers. Vele avonturen van Koen volgen. De gebeurtenissen in de boeken zijn deels gebaseerd op ervaringen van de schrijver bij voetbalclubs in de regio. In 2012 zijn de avonturen van Koen Kampioen op televisie te zien. Zes kinderen uit Gelderland brengen de avonturen tot leven. Bij voetbalclub Pax in Hengelo vinden de repetities voor de serie plaats.
In Hengelo is een speciaal Koen Kampioen-pad. De 1,5 kilometer lange route is te lopen vanaf camping Kom-Es-An in het buitengebied. Door gebruik te maken van een app op de smartphone worden diverse natuurweetjes en voetbalweetjes gedeeld. Ook wordt een nieuw verhaal over Koen Kampioen verteld. De tien verschillende voetbalspelletjes op de route maken de belevenis voor kinderen compleet.
Naast schrijver en voetbaljournalist voor de Gelderlander was Fred Diks 35 jaar lang onderwijzer aan Dalton-basisschool De Leer in Hengelo.

Martine Letterie

Martine Letterie (1958) is schrijfster van kinderboeken. Ze groeide op in Voorburg, maar woont al járen in Vorden. Na haar studie Nederlands, met als hoofdvak Middelnederlandse letterkunde, is ze lerares Nederlands op verschillende middelbare scholen in Zutphen en Doetinchem. Daarnaast schrijft ze veel boeken en werkt ze mee aan tijdschriften over jeugdliterateur. In 1997 stopt Martine Letterie met lesgeven en schrijft alleen nog maar boeken. Het zijn voornamelijk historische kinderboeken die gebaseerd zijn op waargebeurde verhalen. Een serie is gebaseerd op de historische figuur Berend van Hackfort van landgoed Hackfort. In haar woonplaats Vorden zijn twee kinderfietsroutes op basis van de boeken van Martine Letterie.
Op basisscholen maakt ze kinderen enthousiast voor lezen. Inmiddels staan meer dan honderd kinderboeken op haar naam. In 2015 publiceert de schrijfster een boek over de geschiedenis van haar familie. Dit is haar eerste boek voor volwassenen. Enkele boeken zijn in het Duits vertaald.

Natuurlijk Achterhoek Kasteel Hackfort in Vorden

Kasteel Hackfort in Vorden

Bronckhorster bedrijven wereldwijd:
van kleine speler tot multinational

Circa 13.630 inwoners vormen de beroepsbevolking in de gemeente Bronckhorst. Het bedrijfsleven is divers: van landbouw, industrie en dienstverlenende instelling tot toerisme en recreatie. Dit maakt het vestigingsklimaat gunstig. De industrie is de grootste banensector (13,6%), op de voet gevolgd door de zakelijke dienstverlening (13,3%), gezondheidszorg (12,9%) en detail- en autohandel (12,1%). (Cijfers uit 2016-2017).

Recreatie-toerisme-horeca is ook een sector die een belangrijk bijdraagt aan de werkgelegenheid. Dat de industrie meer werkgelegenheid biedt dan een gemiddelde plattelandsgemeente, komt door enkele grote bedrijven die zich in Steenderen, Hengelo en Zelhem gevestigd hebben. Hier volgt een selectie, variërend van een kleine innovatieve onderneming tot de multinationals van de gemeente Bronckhorst.

Spervital

Spervital in Toldijk is een klein innovatief bedrijf dat gespecialiseerd is in spermaverdunners, voedingssupplementen en K.I.-artikelen voor paarden die nodig zijn voor het hele proces. Van het vangen van sperma, het verwerken en beoordelen ervan, het transport en het invriezen en de inseminatie. Zelfs benodigdheden op het gebied van embryo-transplantatie levert Spervital. Marieke Klein Lenderink en Clemens Schiphorst beschikken over een geavanceerd laboratorium, een opslagruimte met zeven vrieseenheden en een modern kantoor. Hun producten gaan de hele wereld over. De slogan is ‘Spervital brengt meer leven in uw  paardenstal’.

Nienhuis Montessori

Nienhuis Montessori uit Zelhem is de grootste producent van Montessori-leermiddelen van de wereld. De productie vindt plaats in een vestiging van Nienhuis in Sri Lanka. Maar de rest, van productontwikkeling tot verkoop, gebeurt in Zelhem. Ook worden er regelmatig congressen georganiseerd. In de toonzaal staan de leermiddelen die zo typisch zijn voor het zintuiglijk onderwijs van Maria Montessori. Plankjes met letters van schuurpapier, kubussen met de primaire kleuren rood, geel en blauw en een boerderij met dieren. De meeste materialen zijn van hout.
Maria Montessori uit Italië ontwikkelde haar onderwijsmethode in een kindertehuis voor de allerarmsten in een achterstandswijk van Rome. Rond 1913 begon zij haar methode vanuit Rome in het buitenland te promoten. Nederland was één van de eerste landen waar haar ideeën aansloegen. De eerste Montessori-school werd in 1914 in Den Haag geopend. De dame die de school had opgericht, had materialen nodig. Ze ging daarvoor naar een lokale timmerman, Albert Nienhuis. Niet lang daarna kwam Maria Montessori zelf op de school kijken en zag de materialen. Ze vroeg: wie heeft die gemaakt? Ze kwam in contact met Nienhuis, die steeds meer voor haar ging maken. In 1929 richtte hij Nienhuis Montessori op.
In 1964 verhuisde het bedrijf vanuit het westen naar Zelhem. Waarom? Dat had twee redenen. Zelhem ligt dicht bij de grens en Duitsland was samen met Nederland de grootste markt van dit lesmateriaal. De andere reden is het vakmanschap in de Achterhoek. Veel vaklieden waren (en zijn nog steeds) gespecialiseerd in machinale houtbewerking. In 2007 werd Nienhuis overgenomen door leermiddelenleverancier Heutink. De merknaam Nienhuis Montessori valt nu onder de vlag van Heutink International.

Natuurlijk Achterhoek Landgoed Enghuizen Hummelo

Friesland Campina Cheese & Butter

Onder de werkgevers in de gemeente Bronckhorst zijn twee multinationals. Eén daarvan is FrieslandCampina Cheese & Butter. Wat heeft Friesland nu van doen met de Achterhoek? Dat zit zo. Eind 19e eeuw gaan de boeren steeds meer samenwerken en richten ze coöperaties op om hun melk beter te kunnen verkopen, zo ook in het dorp Steenderen. Dus eerst plaatselijk, daarna regionaal en later landelijk. Vanaf 1972 behoort de Steenderense Zuivelcoöperatie tot Coberco. Later wordt Coberco weer een van de pijlers van het concern FrieslandCampina Cheese & Butter, dat melkpoeder, boter en kaas verkoopt. In de fabriek in Steenderen produceren, rijpen en verpakken ze voornamelijk Goudse en Maasdammer kazen. Vele tonnen kaas worden wereldwijd verspreid, gemaakt in Steenderen!

Aviko

De andere multinational is Aviko in Steenderen. Wie kent niet de frites, aardappelschotels en kant-en-klaar maaltijden van dit bedrijf? Wat ooit begon met 32 aardappelboeren aan een keukentafel is uitgegroeid tot een mondiale onderneming. ‘Aardappel Verwerkende Industrie Keppel en Omstreken’ bleek vanaf haar oprichting in 1962 een nuchtere en ambitieuze organisatie. Het begon allemaal in een oude zuivelfabriek in Hoog-Keppel. Van hieruit startte  men met de productie van gekoelde frites in houten kistjes, al snel gevolgd door de eerste diepvriesproducten. Een verhuizing naar Steenderen volgde in 1967.
Decennialang staat het bedrijf voor vele uitbreidingen en biedt het volop werkgelegenheid in de regio. Inmiddels is Aviko uitgegroeid tot Europees marktleider op het gebied van verse, diepgevroren en gedroogde aardappelproducten en een van de vier grootste aardappelverwerkende bedrijven ter wereld. In 2020 nam de multinational een gigantisch nieuw vrieshuis in Steenderen in gebruik voor de opslag van haar producten. Een enorme blikvanger, want je ziet het vrieshuis al in de verte oprijzen in het landschap.

Reiger Racing Suspension

Reiger Racing Suspension in Hengelo staat wereldwijd bekend om zijn schokbrekers, o.a. voor de deelnemers aan de rally Parijs-Dakar. Specialiteit is het ontwikkelen en produceren van schokdempers voor de toepassing onder extreme omstandigheden in de auto- en motorsport. Op asfalt, gravel of in de duinen, voor alle omstandigheden. En voor alle sporten, om precies te zijn voor rally, motorcross, zijspan, rallycross, enduro, rallyraid en trial,  autocross en quads. Ze leveren een breed pakket. Van een eenvoudige demper zonder verstelmogelijkheden tot een hightech, zelfdenkende en multi verstelbare schokdemper. Als Reiger het niet in haar pakket heeft, dan gaat het bedrijf het maken. ‘Onze kracht is innovatie. Het kan altijd beter, het moet altijd beter’ is de slogan van Reiger Racing Suspension. In 2021 komt het bedrijf in handen van het Duitse KW Automotive. Oprichter Gerard Seesing heeft geen opvolger. De 70 werknemers van de wereldleider in dempers voor off-roadvoertuigen blijven zeker de komende tien jaar nog in het dorp Hengelo werken.

Smederij Oldenhave

Smederij Oldenhave is sinds 1955 als ambachtelijke siersmederij gevestigd in Vorden. De vakkennis is steeds doorgegeven van vader op zoon. Momenteel is de derde generatie Oldenhave werkzaam binnen het bedrijf. Specialiteit is het restauratiesmeedwerk in de monumentenzorg, zoals in oude gebouwen, kerken, kastelen of aan bruggen. Dat gebeurt vaak onder lastige omstandigheden en vraagt om vindingrijkheid en kennis van zaken.
In de Achterhoek restaureerde Smederij Oldenhave o.a. de monumentale sluis in Laag-Keppel, de Staringkoepel in Lochem, kasteel Medler en kasteel Hackfort in Vorden. Maar Oldenhave smeedde ook een van de kroonluchters die in de Ridderzaal hangen en   restaureerde de fontein op het Binnenhof in Den Haag. Vakwerk van een klassiek Achterhoeks bedrijf.