Oude IJsselstreek Algemeen

Over de gemeente

Oude IJsselstreek is in 2005 ontstaan uit een fusie van de voormalige gemeenten Gendringen en Wisch. Verspreid over 15 kernen wonen circa 39.000 mensen. Ongeveer een kwart daarvan woont in Ulft. Toch is Terborg het enige stadje in de gemeente; de stadsrechten dateren uit 1419. Andere grote plaatsen zijn Varsseveld, Silvolde en Gendringen. Het gemeentehuis is gevestigd in Gendringen en Otwin van Dijk is de burgemeester.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

De Oude IJssel bij de DRU in Ulft.

De gemeente is vernoemd naar de rivier de Oude IJssel, die van groot belang is voor de gemeente en tal van recreatiemogelijkheden biedt. Vroeger leverde de rivier ijzer. Aan de oevers vestigden zich bekende ijzersmelterijen als ATAG, Pelgrim, Etna en DRU. Honderden jaren geleden ontstond hier zo één van de eerste industriegebieden van Nederland. Nu zijn er tal van innovatieve maakbedrijven in de gemeente. En dat is mooi, want de Achterhoek zet in op smart industry: traditionele ambachten combineren met hightech innovaties.

De kernen

Oude IJsselstreek heeft één stad, veertien dorpen en diverse buurtschappen. In alfabetische volgorde passeren ze hier de revue. Voor alle plaatsen – hoe klein ook –  geldt dat er een hecht en bloeiend verenigingsleven is. Met schutterijen, koren, muziek- en toneelverenigingen, sportclubs en allerlei evenementen, georganiseerd door de bewoners. Net als in de hele Achterhoek houden de inwoners van de Oude IJsselstreek van feest vieren. Overal is er jaarlijks wel een kermis of een volksfeest.

Bontebrug

De kern Bontebrug ligt tussen Ulft en Silvolde, heeft ongeveer 170 inwoners en ligt aan de oostkant van de Oude IJssel. De buurtschap valt onder Silvolde. De Jenaplan-basisschool in Bontebrug heeft niet alleen een plaatselijke, maar ook een regionale functie. Een sieraad in de buurtschap is Halte Bontebrug, een ouderwetse kruidenierswinkel uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. Veel van de oorspronkelijke inboedel van de winkel en de bakkerij is behouden. Je vind er streekproducten en producten uit grootmoeders tijd. Snoep wordt in papieren puntzakken geschept. Het pand was ooit de tramhalte aan de toenmalige doorgaande weg tussen Doesburg en Gendringen. Dat is nog te zien aan het uithangbord van Halte Bontebrug.
De naam Bontebrug kent vele verklaringen. Eén is dat er via de tolbrug op deze plek over de toenmalige hoofdstroom van de rivier Aa-Strang een bont gezelschap boeren en kooplui van en naar Westfalen en het Duitse Rijngebied en Arnhem en de IJsselsteden trok. Er ontstonden een herberg en logement en andere bebouwing. De rivier is verlegd en de brug is verdwenen. Een kunstwerk van beeldhouwer Henk Welling herinnert aan de historie van de kern. De zeven verschillende schrijfwijzen van Bontebrug komen terug op zeven verschillende zuilen van Spaanse leisteen.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude-IJsselstreek

Ouderwetse kruidenierswinkel Halte Bontebrug.

Breedenbroek

Breedenbroek wordt altijd in één adem genoemd met de buurtschap Voorst; samen hebben ze zo’n 960 inwoners en een hecht verenigingsleven. Het dorp grenst aan Dinxperlo in de gemeente Aalten. Breedenbroek ligt in een oorspronkelijk drassige streek (broek is moerasland). Het gebied was lange tijd ontoegankelijk en werd vanaf de Middeleeuwen ontgonnen. Bij de verdeling van het Breedenbroek in de late Middeleeuwen verwierf Anholt het zuidelijke deel, Klein-Breedenbroek geheten. Vandaar de naam ‘Anholtse Broek’ voor het bos dat nog altijd aan de eigenaar van de Wasserburg in Anholt behoort. Het wordt ook wel het Breedenbroekse Bos genoemd en is een mooi stuk natuur. Breedenbroek heeft drie rijksmonumenten: de Kempermolen uit 1882, de boerderij met schuren op Prinsenstraat 14 uit 1873 en de zwartgeteerde wagenschuur bij dezelfde boerderij.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Wilgen bij Breedenbroek.

Etten

Met bijna 1.900 inwoners is Etten een van de oudste woonkernen in de gemeente Oude IJsselstreek. Bouwsporen in de oude dorpskerk tonen aan dat de woongemeenschap in de 11e eeuw al een eigen kerkgebouw bezat. Tot 1960 bewaarde Etten sterk zijn landelijke karakter, waarna het door aanleg van nieuwe wegen en woonwijken grondig van aanzicht veranderde. Authentiek is de omgeving rondom de hervormde Maartenskerk, zoals de oude dorpsboerderij van Rikken uit de 19e eeuw, waar de Oude Kerkstraat precies tussen de boerderij en een schuur doorloopt.  Dit deel van Etten ligt op een zandrug en is het hoogste en oudste deel van het dorp. Molen De Witten dateert uit 1860  en is een rijksmonument. Je zou Etten een zangersdorp kunnen noemen, want bijna iedereen is lid van een zangkoor. Het Ettens Mannenkoor trekt leden uit de omliggende kernen en heeft internationale bekendheid. Naast dit mannenkoor is er de dameszangvereniging Con Brio.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Bij de Pol aan de kant van Etten.

Gendringen

Gendringen ligt pal aan de grens met Duitsland en heeft ruim 4.400 inwoners. Volgens overlevering zou de naam Gendringen verwijzen naar genten, de mannetjesganzen. Jaarlijks vindt eind december de traditionele ganzenmarkt plaats. In de Middeleeuwen was Gendringen een vesting. De toen drassige omgeving zal een rol in de weerbaarheid hebben gespeeld. Het dorp was bezit van de aartsbisschop van Keulen en net als Etten in leen gegeven aan de Heren van Bergh die in het kasteel in ‘s-Heerenberg resideerden. Het dorp werd in 1830 door een grote brand getroffen, die bijna het hele dorpscentrum vernietigde. De huidige Nederlands Hervormde kerk is de opvolger van de middeleeuwse kerspelkerk die eveneens afbrandde. De katholieke kerk is aan het eind van de 19e eeuw gebouwd. Een maquette en een monumentje bij de bibliotheek herinneren aan de bekende dichter, componist, schrijver en landbouwkundige A.C.W. Staring, die in 1767 op de Bringenborg het levenslicht zag. Op de plek van zijn geboortehuis werd de Staring Leeszaal gebouwd. Aan de rand van Gendringen staat het gemeentehuis van Oude IJsselstreek. In de directe omgeving van het dorp bevinden zich verschillende natuur- en recreatiegebieden, waaronder het Kluunpad en Engbergen. Engbergen is een gebied met bos, weilanden en rustig kabbelende watertjes. De zandduinen zijn gevormd tijdens de laatste ijstijd. In het bos is een een openluchttheater en een speeltuin met een restaurant, waar het  zomers heerlijk koel onder de bomen is.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Natuur- en recreatiegebied Engbergen.

Heelweg

Heelweg telt ruim 1.000 inwoners. Ze wonen niet in, maar OP de Heelweg; er zijn twee op enkele kilometers van elkaar liggende kernen: Heelweg-West en Heelweg-Oost.  De buurtschap ligt op de zuidflank van de Halserug, een 16 km lange dekzandrug die zowel cultuurhistorisch als landschappelijk van belang is. Heelweg staat vooral bekend om het jaarlijkse Achterhoeks Hippisch Festijn en het daaraan gekoppelde Hengstenbal en Bierfeest in De Radstake aan de Twenteroute. Het festijn op natuurgebied de Vennebulten trekt honderden paarden en ruiters, onder wie wereldtoppers uit binnen- en buitenland. Dressuur, springen en cross country, alle hoofdtakken van de paardensport zijn er vertegenwoordigd. Op de Vennebulten vind je ook een uitkijktoren, een motorcrossbaan, een wijngaard en een schaapskooi.
De Radstake is een begrip in de wijde omgeving en was jarenlang hét uitgaanscentrum voor de jeugd. De Radstake is ook bekend van de Oktoberfeesten. Een bijzondere locatie in Heelweg is de dierenbegraafplaats en het dierencrematorium De Kolleweidenhof, dat in een landelijke omgeving ligt.  

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Schaapskooi op de Vennebulten.

Megchelen

Megchelen, met ruim 1.000 inwoners, is het zuidelijkste puntje van de gemeente Oude IJsselstreek. Het dorp is aan drie kanten omsloten door de Duitse grens. De eerste bewoning van Megchelen gaat ver terug; archeologische vondsten leverden ten westen van het dorp Romeins en inheems aardewerk op. Het latere Karolingische aardewerk dat er eveneens werd gevonden toont aan dat er ook in de 9e en 10e eeuw nog sprake was van een nederzetting.
Megchelen telt drie rijksmonumenten: Huis Landfort, een witgepleisterd landhuis waarvan de oorsprong terug gaat tot in de 15e eeuw. De resten van het voormalige slot Zwanenburg zijn eveneens rijksmonument. Van het oude kasteel uit de 13e eeuw is nog slechts een gedeelte van de toren zichtbaar. De Nederlandse Hervormde kapel is het derde rijksmonument. Het zaalkerkje werd in 1411 al vermeld. Daarnaast staan verschillende boerenhoeves op de gemeentelijke monumentenlijst. In het buitengebied vind je ook De Moezeköttel, de kleinste nog bestaande noodwoning uit de naoorlogse tijd. Veel fietsroutes leiden langs dit gerestaureerde gebouwtje. 

Netterden

Netterden heeft circa 485 inwoners en grenst aan Duitsland, waar het dorp nog altijd goede contacten heeft met de buren in Klein Netterden. Het gebruik van tufsteen in de Walburgiskerk suggereert dat de geschiedenis van het dorp teruggaat tot de 12e eeuw. In 1344 is er reeds sprake van een parochie in Netterden. Ook deze kerk viel tijdens de reformatie in gereformeerde handen. Mede door het gebrek aan predikanten is het niet gelukt de Netterdense bevolking voor de nieuwe religie te winnen. De kerk is in 1800 als enige kerk boven de grote rivieren aan de katholieken teruggegeven en werd toen grondig gerestaureerd. In 1866-1867 is de kerk uitgebreid door de bekende architect en rijksbouwmeester Pierre Cuypers. De meest recente restauratie bracht onder meer het muurschilderwerk in de oude staat terug. Het rijksmonument is beeldbepalend in het dorp, maar is inmiddels gesloten, net als zoveel kerken in de regio. Tegenwoordig bepalen ook windmolens het aanzicht van Netterden, tot groot verdriet van veel bewoners. Met de kermis trekt de schutterij van Sint Walburgis rond. Met een leeftijd van meer dan 500 jaar is zij één van de oudste schutterijen van Nederland. Met Halfvasten trekt de verlichte carnavalsoptocht in de avonduren veel publiek.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Een rij knotwilgen op een koude mistige ochtend in de winter, vlakbij de zandafgraving in Netterden.

Silvolde

Het dorp Silvolde heeft ruim 5.400 inwoners. Prominent in het dorp, op het hoogste punt, staat de katholieke Mauritiuskerk. Het Isala College (onderdeel van het Almende) en woonzorgcentrum en verpleeghuis De Schuylenburgh liggen aan de rand van het dorp midden in het groen. De Paasberg is met z’n 33,3 meter het hoogste punt van de gemeente Oude IJsselstreek. De markante beboste heuvel vindt zijn oorsprong rond de ijstijd, toen hier niet de Oude IJssel maar een voorloper van de Rijn door het gebied stroomde. De prachtige Paasberglaan loopt door het bos naar Terborg toe. Beide plaatsen liggen feitelijk aan elkaar. Op de grens ligt openluchtzwembad de Paasberg. Een belangrijk evenement is de Zillewoldse Zommermarkt. De Daklozenparty (tegenwoordig DKL Party geheten) en de Kolde Kermis zijn jaarlijks terugkerende weidefeesten. Onder Silvolde vallen ook de buurtschappen Kroezenhoek en Bontebrug. Het buitengebied kenmerkt zich door boerderijen en weidelandschap aan de ene zijde, en het uitzicht op de Oude IJssel en Ulft met het DRU Industriepark aan de andere zijde.    

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Gerritsens Molen.

Sinderen

Sinderen telt een kleine 940 inwoners; ze wonen OP Sinderen. De buurtschap, omgeven door de natuurgebieden Wissink en Idink-Nibbelinkbos, is in trek bij toeristen en heeft meerdere campings en kampeerboerderijen. Veel activiteiten vinden plaats in het buurtschapshuis Sinderen. Een bezienswaardigheid is de Antoniuskapel. Dit witgepleisterd kerkje is door de eeuwen heen bewaard gebleven en staat schilderachtig tussen het groen. De kapel is in de 12e eeuw gesticht door de eigenaar van het Huis Sinderen. Deze is in 1662 herbouwd, zoals te zien is op de gevelsteen boven de deur. Het roemrijke verleden van het kasteel is terug te vinden in het boek ‘Huis Sinderen, de geschiedenis van een verdwenen landgoed’ dat in 2018 verscheen. De historische kerkenpaden zijn in ere hersteld. Fietsers en wandelaars kunnen zo van de omgeving genieten zonder last te hebben van het autoverkeer.

Terborg

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude-IJsselstreek

Beeldje bij de Paasberg.


Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

De Akkermansbeek.

Terborg heeft ruim 4.600 inwoners en is de enige stad van de gemeente. Terborg kreeg in 1419 stadsrechten en is vernoemd naar de ‘ter burght’ van de Heren van Wisch. Zij lieten in de 12e eeuw een burcht aan de oever van de Oude IJssel bouwen. Die burcht, waaraan de voormalige gemeente Wisch haar naam dankte, lag bij De Heuven, deels op het grondgebied van Etten en is inmiddels verdwenen. De plek waar het kasteel stond, is vanaf de Slingerparallel nog te zien aan de verhoging in het landschap. In de 13e eeuw bouwde Dirk I van Wisch een nieuw kasteel op de huidige plek van Huis Wisch. Het witte landhuis ligt dicht tegen het centrum van Terborg aan, maar is niet openbaar toegankelijk. De uitgestrekte weidegronden van het landgoed grenzen aan het natuurgebied de Paasberg. Dit mooie stukje bos is in feite een oud rivierduinencomplex van grote waarde. In het verleden was de Paasberg kaal en tot 1921 stond er een molen op de top. Tegenwoordig is de Paasberg begroeid met veel beuken en staan er enkele villa’s op de berg.

De Hoofdstraat is één lange winkelstraat, die eindigt op het Sint Jorisplein. Op het plein staat  het robuuste pand waarin het voormalige postkantoor was gehuisvest, In de voorgevel bevindt zich een natuurstenen reliëf dat Sint Joris en de draak voorstelt: de beschermheilige en het wapen van Terborg. De Sint Jorisstraat daar achter bestaat in feite uit één langwerpig pand. Daarin zitten vijf gasthuiswoningen en het voormalige brandspuithuisje uit 1860. Hotel De Roode Leeuw, waarschijnlijk genoemd naar de twee leeuwen in het wapen van de voormalige gemeente Wisch, dateert van 1900 en is een gemeentelijk monument.

Terborg is landelijk bekend van het Terborg Internationaal A-Jeugdvoetbaltoernooi in mei. Het Terborg Toernooi staat al jaren bekend als kweekvijver voor jonge spelers. Grote talenten beleefden hun doorbraak op het heilige gras van de Paasberg Arena.

Ulft

Met bijna 10.500 inwoners is Ulft de grootste plaats in de gemeente. Het dorp heeft een uitgebreid winkelaanbod en een bloeiend verenigingsleven met onder meer het Ulfts Mannenkoor en de Ulftse Nachtegalen. Elke inwoner kent ook het lied ‘Ulft Mien Dörpke’. Riviertje de Aa-Strang mondt bij Ulft uit in de Oude IJssel. Het kleurrijke uitkijkpunt Engbergen hangt boven de Oude IJssel en geeft op een hoogte van zes meter een prachtig uitzicht op het water en een mooi stukje natuur- en wandelgebied.

Oer is de bijnaam voor het noorden van Ulft, en wordt waarschijnlijk zo genoemd vanwege de oerhoudende grond waaruit ijzer werd gedolven. Vanaf de 18e eeuw vestigden zich hier verschillende ijzergieterijen, waaronder in 1754 de DRU (DRU staat voor Diepenbrock en Reigers Ulft). Honderden Ulftenaren werkten bij deze grote fabriek – de hut – en vanaf de jaren zestig in de vorige eeuw ook veel Spanjaarden. Ulft kent daardoor nog steeds een grote Spaanse gemeenschap.  Bij schoorsteen de Fakkel op het DRU-terrein zijn portretten aangebracht van voormalige arbeiders. Het fotomonument moet de herinnering aan de huttekeerls levend houden.

De oude fabrieksgebouwen hebben als industrieel monument bijna allemaal een tweede leven gekregen. Met cultuur, horeca, onderwijs, wonen, ondernemen en innovatie bruist het op het DRU Industriepark van de activiteiten en evenementen. Het Portiersgebouw is een culturele hotspot met o.a. de popzaal, theaterzaal en de bibliotheek, en met grand café Het Schaftlokaal, terras en waterspeelplaats. In het Loonbureau zijn Optimaal FM en Regio8 gevestigd. CIVON Innovatiecentrum en kunstenaarsvereniging Breekijzer zitten in de voormalige Afbramerij. Oudheidkundige Vereniging Gemeente Gendringen heeft onderdak gevonden in het Ketelhuis. Hier zit ook de officiële trouwlocatie Ouhr. Huntenkunst is één van de evenementen die in de SSP-HAL plaatsvinden. De jaarlijkse kunsthappening geniet een goede, internationale reputatie. De Achterhoek Spektakel Toer trekt in de zomer altijd veel publiek. Grote muziekevenementen op het terrein zijn festivals als de Hemelvaartfeesten en het landelijk bekende Huntenpop. Kortom, het DRU Industriepark is nu één van de bekendste iconen van Oude IJsselstreek.

Varsseveld

Varsseveld heeft bijna 6.000 inwoners. Op het lijstje bezienswaardigheden staan onder meer de Hervormde Kerk, molen De Engel en museumboerderij het Hofshuus. In het Hofshuus ga je een stap terug in de tijd, naar het leven op het platteland in de eerste helft van de vorige eeuw. Varsseveld heeft een internationale reputatie op het gebied van paardensport en –fokkerij, geconcentreerd rondom hengstenstation en stoeterij De Radstake aan de Twenteroute. Het dorp kenmerkt zich door een grote industriële bedrijvigheid, vooral op bedrijventerrein Hofskamp-Oost. Het zijn in het algemeen bedrijven uit de hout- en metaalindustrie.
Jaarlijkse evenementen zijn onder meer de Nationale Motorcross op de Vennebulten in mei; wandeling cq festival ’n Drom in de bossen van landgoed Nibbelink-Idink op de eerste zaterdag van juli; men-wedstrijden in juli; het Varssevelds Volksfeest met de allegorische optocht in augustus waar het hele dorp voor uit loopt. Vrij nieuw is het vrolijke Hootchie Koe Festival in mei, met veel theater, muziek en cultuur.
Varsseveld is ook de geboorteplaats van Guus Hiddink. De voetbaltrainer werd wereldberoemd door zijn glorieuze rol als coach van Korea tijdens het WK Voetbal in 2002. Ze haalden de halve finale. Kort daarna werd het dorp overspoeld door Koreanen die met eigen ogen wilden zien waar hun held vandaan kwam. Nog altijd staat Varsseveld op de plaatsnaamborden ook in het Koreaans vermeld.

Varsselder-Veldhunten

Varsselder-Veldhunten heeft bijna 800 inwoners. En dan te bedenken dat meer dan 25 verenigingen gebruik maken van het Dorpshuis. Varsselder wordt als buurtschap reeds in de 15e eeuw genoemd. Aanvankelijk kende Varsselder een verspreide bebouwing van boerderijen. In het begin van de 20e eeuw kreeg de buurtschap meer de allure van een dorp. Tot het eind van de jaren vijftig bestond Varsselder uitsluitend uit lintbebouwing langs de Hoofdstraat, met de grootste dichtheid aan weerszijden van de kerk. In de jaren zestig werden huizen gebouwd aan de Vicarisweg en de Pastoor Balkstraat, later langs de Leemlandseweg en de Berghseweg. In de Hoofdstraat – net buiten de dorpskern en eigenlijk al Veldhunten – is Bezoekerscentrum Min40Celsius te vinden. Alles over de geologie, archeologie, bodemvondsten, het klimaat en het landschap van de Achterhoek is hier te zien. Een groot deel van de collectie is gevonden op zandwinlocaties De Omsteg en het Azewijnse Broek bij Gendringen.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Zandwinlocatie Azewijnse Broek.

De buurtschap Veldhunten wordt al in de 14e eeuw in officiële papieren genoemd en is steeds een kleine woonkern gebleven, voornamelijk van boerderijen. Middelpunt is al mensenheugenis de herberg. Wat voorheen ’t Holteren Peard was, is sinds 1842 café-zalencentrum De Zon. Veldhunten is de plek waar in 1989 een popfestival en een kunstmanifestatie in een weiland zijn ontstaan: Huntenpop en Huntenkunst. En daar zijn ze in Veldhunten maar wat trots op. Het popfestival en de internationale kunstmanifestatie zijn inmiddels bekende namen en maken furore op het DRU Industriepark in Ulft.

Voorst

Voorst telt zo’n 235 inwoners en is voornamelijk op Breedenbroek gericht. De buurtschap ligt midden in het recreatie- en natuurgebied Engbergen en grenst ook aan Duitsland. Bezienswaardigheid is de Korenmolen Voorst die dateert uit 1866. In 2010 is de gerestaureerde molen weer gaan draaien. Een enorme aanwinst voor de Voorstse gemeenschap. Naast de Korenmolen liggen restaurant Van Hal en het vliegveld voor ultralight vliegtuigen. Van Hal is van oudsher bekend van de halve haantjes en is tevens Toeristisch Overstap Punt. Verschillende fietstochten gaan er van start, zoals de Smokkeltocht, de Erfgoedroute en Rundjen Breedenbroek. Aan de overzijde van de weg ligt de uitgestrekte 18-holes golfbaan ’t Lohr in de natuur. Een golfbaan met een laagdrempelig karakter.

Westendorp

De buurtschap Westendorp met ruim 1.100 inwoners is voornamelijk agrarisch georiënteerd. Westendorp heeft een actief verenigingsleven, met onder meer een populaire toneelvereniging. In Westendorp staan twee basisscholen met een bijzonder karakter: de Jenaplanschool en een school voor Daltononderwijs. Op de laatste zaterdag van januari komen al meer dan 25 jaar nationaal en internationaal bekende bluesartiesten naar Zaal Vos (nu Kulturhus de Vos geheten) om op te treden voor de bluesfans uit de regio en ver daarbuiten. De Westendorp Bluesnight is dan ook niet meer weg te denken uit het Achterhoekse muzikale landschap.
In het westen grenst het dorp aan het uitgestrekte bosgebied de Slangenburg met het gelijknamige kasteel. Aan de oostkant richting Varsseveld ligt het landgoed Tandem met daarin de markante beukenlaan naar het Huis Tandem. In het noordoosten ligt het bos Noorderbroek, dat wordt doorsneden door de Slingebeek.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Gierwagen bij boerderij in Westendorp.

Nog meer buurtschappen

De gemeente Oude IJsselstreek kent nóg meer kleinere buurtschappen, zoals De Heuven, Milt, Rafelder, Wals, Warm, Wieken, en Ziek. Er is slechts sprake van een verspreide groep huizen, niet van een echte woonkern. Ze hebben karakteristieke namen, maar het voert te ver om ze hier allemaal te beschrijven. Ook in deze kleinere buurtschappen is een rijk verenigingsleven én houden ze van feestvieren. Zo houdt Schuttersgilde Wals Wieken Milt begin juli haar jaarlijkse kermis (knollenkermis) en is het vier dagen feest in Wieken voor jong en oud. De buurtschap is vooral bekend vanwege het Wiekens Volkslied, dat in de hele Achterhoek gezongen wordt. Het refrein:

D’r is gin mooier plaetske in d’n Achterhoek
Dan waor ow wiegsken hèt gestaon
Woar wi-j as jungske vrogger heb gespöld
En naor de kermis bunt gegaon
Moar al is die tied allang veurbi-j
En het de Achterhoek heel völ wei
Toch hol ik heel diep, jao heel diep in mien hart
‘n Plaetske veur dit Wieken vri-j

Wandelen en fietsen

Net zoals in de hele Achterhoek kent Oude IJsselstreek tientallen fiets- en wandelroutes. Te veel om allemaal op te noemen. Ze zijn uitgezet door de VVV of de Stichting Achterhoek Toerisme. Maar er zijn meer initiatieven. Een kleine opsomming van enkele wandelroutes, daarna volgt het fietsplezier. En tot slot nóg meer mogelijkheden om op pad te gaan, zoals  een tochtje met de Iesselganger over de Oude IJssel. Bekijk eens de omgeving vanaf het water met de fluisterstille rondvaartboot.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Wandelaar bij Engbergen

Wandelroutes

‘Wandeling in het Idink-Nibbelinkbos’ is uitgezet door IVN, afdeling Oude IJsselstreek. De wandeling begint bij Koffieboerderij Groot-Nibbelink in Sinderen. Een klein boekje met wetenswaardige informatie over de natuur is daar verkrijgbaar. Het gebied is een afwisseling van bos, landbouwgebieden en landschapselementen in een kleinschalig patroon. Het bos is in de 19e eeuw voor de houtteelt aangelegd. Tegenwoordig probeert men het om te vormen tot een meer natuurlijk bos; het bestaat uit afwisselend naald- en loofbomen. Door het gebied stroomt de Seesinkbeek, zowel de oude als de nieuwe bedding, want de oorspronkelijke beek is omgelegd. De route is met blauwe pijlen gemerkt en ongeveer 5,5 kilometer lang. Lees meer over het Idink-Nibbelinkbos op de pagina Landschap van de gemeente Oude IJsselstreek.

’n Drom betekent wandelen met de Stichting Eeuwig Erbarmen in de bossen van het landgoed Nibbelink-Idink op Sinderen, met onderweg verrassende poëtische, theatrale en muzikale ontmoetingen. De start is op de eerste zaterdag van juli bij Koffieboerderij Groot-Nibbelink. In een relaxte sfeer verzamelt zich hier elk jaar rond 12.30 uur een grote schare liefhebbers van ’n Drom.

De 10 km lange Knapzak-Wandeling start bij NatuurlijkBUITEN in Sinderen. Hij gaat door het fraaie coulissenlandschap: door landerijen, langs beken, elzensingels, houtwallen, gevarieerde bossen- en bosranden. Geregeld staan er op verschillende idyllische plekjes bankjes of picknickbanken waar je van de ‘gevulde knapzak’ kunt genieten. Die krijg je mee bij de start aan de Toldijk nr 11. De inhoud van de knapzak: belegde speltbrood-boterhammen met biologische boerenkaas, speltkrentewegge met roomboter, muffin, mueslireep of sultana, chocolade, flesje water en fruit. Bij terugkomst krijg je nog een consumptie aangeboden.

De jaarlijkse Grenswandeltocht in de maand oktober is onderhand een vaste traditie in Oude IJsselstreek. De route voert langs de mooiste plekjes in het grensgebied tussen Oude IJsselstreek en Duitsland. Er zijn afstanden 10, 15 en 20 kilometer die soms deels ook door Duitsland gaan. De start is telkens vanaf een andere plek.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

De Aa-Strang in het grensgebied bij Voorst.

In mei 2018 vond de eerste editie van de Heelwegse Wandeltocht plaats. Een wandeltocht over de rustige paden en wegen van het groene Achterhoekse landschap. Er zijn afstanden van 7, 12 of 16 kilometer. De organisatie is in handen van de activiteitencommissie van de Stichting Buurtschapshuus. Uitblazen en nagenieten, dat kon natuurlijk bij het Buurtschapshuus in Heelweg.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Vennebulten

Rondje Heelweg van 13 kilometer vertrekt bij TOP de Radstake aan de Twenteroute 8. Bij het startpunt is een kaart verkrijgbaar, waarop de route (markering met oranje voetstapjes) wordt weergegeven. Een wandeling langs natuurschoon en vennen rondom Heelweg, ten noorden van Varsseveld. Je loopt langs landerijen die worden onderbroken door mooie houtwallen en watergangen. Let ook op de wonderschone elzensingels; dit zijn rijen met zwarte elzen langs de slootkanten. De route staat ook op de wandelkaart en in de routebundel van Zuidoost-Achterhoek, verkrijgbaar bij de VVV’s of de Toeristische Informatie Punten. Meer wandeltochten die vanuit de Radstake starten: Harreveldwandeling (4 km), Vennebultenwandeling (11 km), Rondje Heelweg (13 km), Veengootwandeling (13 km) en de Molenwandeling (18 km).

Niet alleen de natuur heeft veel te bieden. Stichting Dorpsbelang Gendringen en Omstreken heeft twee historische wandelingen rondom Gendringen uitgezet. De kleine historische wandeling, binnen de lijn van de ooit aanwezige grachten en wallen, duurt circa 1 uur. De grote historische wandeling, inclusief grensgebied, Oude IJssel en natuurgebied Engbergen, duurt circa 2 uur. De routes starten bij Zaal Te Pas en worden beschreven in boekjes die verkrijgbaar zijn bij de VVV. Groepen kunnen de routes lopen onder leiding van een gids.

Meer weten over Terborg, het enige stadje in de gemeente Oude IJsselstreek? Start dan bij het voormalige brandspuithuisje aan de Sint Joris-straat en wandel langs diverse gemeentelijke en rijksmonumenten in Terborg, zoals oude woningen, begraafplaatsen en kasteel Huis Wisch. De oude historie van het stadje komt tot leven tijdens deze circa 1,5 uur durende wandeling.

Fietsplezier

Oude IJsselstreek heeft ook fietsers veel te bieden. Er zijn meer dan 30 fietsroutes uitgezet in de omgeving. Grotendeels bewegwijzerd en soms digitaal, via een app op de smartphone. Bovendien is het systeem van de fietsknooppunten ook hier aanwezig, zodat je heel eenvoudig je eigen route kunt uitstippelen. Dus stap op de fiets en duik in de historie. Bijvoorbeeld met de 44 km lange grensoverschrijdende smokkelroute ‘Commiezen in de smiezen’. De route voert over oude smokkelpaden, vol smokkelverhalen en grappige anekdotes en start bij Van Hal in Voorst. Of de 52 km lange fietsroute ‘Gebaande Paden / Langs Oude Banen’ over eeuwenoude verbindingsroutes, hessenwegen en langs boerencafé’s. Deze begint bij herberg De Radstake in Heelweg/Varsseveld.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Heidedijk bij Sinderen.

Rondom Sinderen fiets je over de kerkenpaden en langs weilanden en bossen. In Sinderen heeft de stichting Kerk- en Fietspaden een heel netwerk van kerkenpaden opgeknapt en toegankelijk gemaakt voor bewoners en toeristen.

De Verhalenbankjesroute is een fietsknooppuntenroute met de structuur van een klaverblad, die in vier windrichtingen door de gemeente Oude IJsselstreek loopt. De route gaat vergezeld met verhalen en gedichten over dit eeuwenoude land, de cultuurhistorie en haar bewoners. De afstanden variëren van circa 30 tot 50 kilometer. De VVV-route is beschreven in een reisgids. Op de website kun je de route ook als MP3 downloaden en de teksten afdrukken als PDF. De vier routes verbinden tevens de volgende TOP’s met elkaar: Groot-Nibbelink op Sinderen, De Radstake in Heelweg, Van Hal in Voorst, TOP in de kern Megchelen, ’t Onland  in Gaanderen en DRU Industriepark in Ulft.

‘Op zoek naar de patrijs’. Zo heet de fietstocht langs bloeiende akkerranden van het IVN, onder het motto ‘beleef de natuur’. Je fietst langs prachtige akkerranden, het kampenlandschap en boerenerven rond Silvolde en Sinderen. Deze fietstocht kun je zelfstandig, maar ook met begeleiding en uitleg van een IVN-natuurgids fietsen.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

TOP bij Van Hal in Voorst.

Veel fietsroutes gaan bij gastvrije horecabedrijven van start, zoals bij restaurant Van Hal in Voorst. Ze voeren langs diverse bezienswaardigheden in de omgeving, afhankelijk van de route. Je kunt o.a. een bezoek brengen aan Schloss Wasserburg in Anholt, het Grenslandmuseum of het kleinste kerkje van Nederland, De Rietstap in Dinxperlo, Textielmuseum in Bocholt en diverse molens. De routes hebben namen als: Boergogneroute (22 km), Erfgoedroute (43 km), Rundjen Breedenbroek (32,5 km), Möldersroute (30 of 40 km), Schiffchenroute (42 of 52 km), Smokkeltocht (45 km) en Over de Hoge Rokken (35 km).

De start van een culinair fietsarrangement is bij hotel-restaurant De Roode Leeuw in Terborg, en die begint volgens goed Achterhoeks gebruik met een kopje koffie met gebak. Deze Happen- en Trappen-route, getiteld Nieuwe smaken in de Oude IJsselstreek is 39 kilometer lang. Het thema is: van ijstijd tot ijzerindustrie. Hier fiets je met het verleden de toekomst in, o.a. langs de Oude IJssel (waar de ijzergieterijen zich in het verleden vestigden), de Paasberg (een oud rivierduinencomplex), de Varsseveldse Kopjes (kleine heuvels in het landschap) en het DRU Industriepark (waar in 1754 de ijzergieterij zich vestigde, maar waar nu een centrum voor culturele en creatieve activiteiten is). De deelnemers aan de fietstocht krijgen het voorgerecht geserveerd bij De Ploeg in Varsseveld. Enkele kilometers verderop volgt een soepje bij Koffieboerderij Groot-Nibbelink in Sinderen. Vervolgens het hoofdgerecht bij Het Schaftlokaal in Ulft en tot slot het dessert bij restaurant Van der Eem in Terborg.

Historische Fietsroute rondom Silvolde is 22 km lang. Deze route laat de mooie omgeving van Silvolde zien en informeert tegelijk over het verleden van het gebied en over het landschap. Het is een avontuurlijke route met diverse stukken onverharde weg. Soms wat lastiger om te fietsen, maar je leert het landschap van dichtbij kennen. In de routebeschrijving staan aardige weetjes. Zo maakt het wegenpatroon in het buurtschapje De Lichtenberg deel uit van het lanenstelsel dat baron Van Laar van Huis Lichtenberg omstreeks 1700 liet aanleggen.
Of een verhaal over koffieboerderij Groot-Nibbelink. Volgens een oud verhaal hielp op een dag in 1723 bijna de hele bevolking van Varsseveld de boer van Groot- Nibbelink bij de herbouw van de boerderij,  maar de dorpssmid was niet uitgenodigd.Uit boosheid hierover stookte hij zijn vuur in de smidse zo hard op dat er brand ontstond. Het hele dorp werd daardoor in één dag in de as gelegd. Of dit allemaal waargebeurd is? Het is in ieder geval leuk om te lezen als je er voorbij fietst of er pauzeert met een drankje. De samenstellers van de Historische Fietsroute zijn Silvolds Belang en de Werkgroep Buitengebied.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Buurtschap De Lichtenberg bij Silvolde.

De Fietsroute langs boerderijen rondom Sinderen voert door kenmerkend essen- en kampenlandschap, langs bloemrijke akkerranden en oude bosgebieden, zoals het Idink-Nibbelinkbos. Vroeger leefde het grootste deel van de bevolking van de landbouw en veeteelt. Je treft hier dan ook een grote verscheidenheid aan boerderijen aan, sommige al vele eeuwen oud. De route komt langs zo’n 95 boerderijen, waarvan de historische namen zijn achterhaald. Met bordjes op het erf komen deze namen tot leven. Aansluitend kun je een uitstapje maken naar Varsseveld, waar boerderijmuseum het Hofshuus je meer vertelt over het dagelijks leven op het platteland in vroegere tijden. De route is beschreven in een brochure, die o.a. verkrijgbaar is bij de VVV Oude IJsselstreek. Er is allerhande informatie opgenomen over oude gebruiken op het platteland.

Een 30 km lange fietsroute voert langs kleurrijke ornamenten en ateliers in het stroomgebied van de Oude IJssel. Onderweg passeer je bijzonder kleurrijk straatmeubilair, gemaakt van gietijzer. Deze ornamenten zijn van de hand van Alexander Schrabracq en Tom Postma. Kenmerkend voor hun werk zijn exotische totempalen en vreemdsoortige wezens. Dit expressieve straatmeubilair stond decennia lang op het Rokin en het Damrak in Amsterdam. In 2013 zijn de ornamenten door de gemeente Amsterdam geschonken aan de gemeente Oude IJsselstreek vanwege de ijzerindustrie. De kleurrijke lichtmasten, banken en paaltjes geven het landschap een wonderbaarlijk tintje.

Er is nóg meer…

Naast wandelen en fietsen zijn er meer mogelijkheden om op pad te gaan. Met de elektrische fluisterboot De Iesselganger bekijk je de natuur rondom  de Oude IJssel tussen Ulft en Gaanderen vanaf  het water. Liever zelf actief op het water? Peddel dan de rivier af met een kano. Verder zijn er ruiterroutes en huifkartochten en er zijn zelfs scootmobielroutes. Skate- en skeelerroutes in en rondom Oude IJsselstreek starten bij TOP Van Hal in Voorst.

Kastelen en landgoederen

Oude IJsselstreek telt twee kastelen: Huis Wisch in Terborg en ’t Landfort in Megchelen. Natuurlijk hebben er meer kastelen in de gemeente gestaan, al is er niet veel meer van over. Maar hun namen leven voort, evenals de verhalen over burcht en bewoners. Tal van boeken zijn erover geschreven en natuurlijk is er voor de liefhebbers veel op internet te vinden.

Huis Landfort

Huis Landfort in Megchelen ligt al eeuwen aan de Nederlands-Duitse grens. De officiële geschiedenis begint in 1434. In dat jaar wordt de havezathe voor het eerst in een document genoemd. Johan van Assewyn deed zijn buitenverblijf over aan Diederick van Bronckhorst. Het heette toen Lanckvoort. De naam verwijst waarschijnlijk naar een doorwaadbare plek of voorde in de Oude IJssel om de rivier over te kunnen steken. De geschiedenis van de buitenplaats en haar vele bewoners wordt mooi en uitgebreid beschreven op de site van de stichting Erfgoed Landfort. Hier volgt een korte samenvatting.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

’t Landfort

Het bijzondere van Huis Landfort zit vooral in het park rondom het landhuis. Dit is een ontwerp uit 1825 van de beroemde landschapsarchitect Johan David Zocher jr. Hij transformeerde de hakhoutbossen, houtwallen, bouwland, visvijver en waterlopen naar een landschappelijke aanleg met lieflijke slingerpaden en een meanderende vijver annex beek. Zocher werkte in opdracht van de eigenaar Johann Albert Luyken. Hij was oogarts en tevens een groot botanisch liefhebber. Luyken liet een grote diversiteit aan bijzondere bomen en heesters planten.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Het huis werd in diezelfde tijd verbreed met twee vleugels. Daarmee werd een ouder huis het centrale deel van de ‘nieuwbouw’, die tevens wit werd gepleisterd. In de laatste week van de Tweede Wereldoorlog raakte Huis Landfort zwaar beschadigd en werd het koetshuis totaal verwoest. In de naoorlogse jaren deed geldgebrek de rest en raakte de buitenplaats ernstig verwaarloosd. In 1999 werd gestart met een eerste grondige renovatie en kreeg de historische buitenplaats haar oude allure weer terug.

Uniek voor Nederland is de aanwezigheid van een inpandige orangerie. Op slechts één enkele buitenplaats in ons land is ook een dergelijk inpandig winterverblijf voor (sub)tropische planten te vinden (Jagtlust in ’s-Graveland). Opmerkelijk is de hete luchtverwarming door middel van een open vuur in de kelder. Bijzonder is ook de zogenaamde Turkse of Ottomaanse duiventoren in de parkachtige tuin. Ook dit element is voor Nederland een zeldzaam bouwkundig fenomeen.

In oktober 2017 is Huis Landfort verkocht aan de stichting Erfgoed Landfort, die er weer een aantrekkelijke historische buitenplaats van wil maken. Sindsdien wordt er hard gewerkt aan de restauratie van het landhuis en de omgeving. Zo wordt de moestuin met een 90 meter lange leifruitmuur en boomgaard in de oude stijl teruggebracht en worden bloemen, stinzenplanten en bloemrijke borders aangeplant. Het huis zal in stijl worden ingericht en op aanvraag voor groepen te bezichtigen zijn. In het koetshuis zal men in de toekomst wat kunnen eten en drinken.

Huis Landfort moet straks een plek worden waar bezoekers informatie kunnen vinden over de Nederlandse historische buitenplaatscultuur. De stichting Erfgoed Landfort werkt voor dit nationaal centrum samen met de stichting Kastelen, historische Buitenplaatsen & Landgoederen (sKBL). Directeur René Dessing hoopt dat in 2022 het landhuis open kan voor publiek. Vrijwilligers die willen meewerken aan de restauratie of bij de tuinaanleg, zijn van harte welkom. Ze mogen zich per mail melden: rdessing@erfgoedlandfort.nl

Kasteel Wisch

Vlakbij het centrum van Terborg ligt Kasteel Wisch, ook wel Huis Wisch genoemd. Een statige beukenlaan eindigt bij een rond gazon voor het witgepleisterde huis. Een bijzonder L-vormig gebouw met twee torens. Kasteel Wisch omvat een lange geschiedenis van ruim acht eeuwen. De Heren van Wisch komen al iets na 1150 in de Achterhoek voor en worden reeds in 1207 in geschriften genoemd. Zij behoorden tot de machtigsten van hun gewest (Wisch de stoutste, zie het rijm onderaan de tekst). De Heren van Wisch lieten in de 12e eeuw een burcht aan de oever van de Oude IJssel bouwen. Die burcht, waaraan de voormalige gemeente Wisch haar naam dankte, lag bij De Heuven, deels op het grondgebied van Etten. In de 13e eeuw bouwde Dirk I van Wisch een nieuw kasteel op de huidige plek van Huis Wisch.

Sindsdien loopt een roerige geschiedenis, met in de hoofdrollen de Heren van Wisch, graaf Van Lohn, Van Homoet, Oswald I van den Bergh, de Gelderse veldheer Maarten van Rossum (die het slot in 1531 verwoestte tijdens de belegering van Terborg), graaf Van Limburg Stirum. En de familie Van Schuylenburch die in 1849 eigenaar werd. Voor wie zich daarin wil verdiepen, en wat tekeningen van de burcht wil zien, kijkt op de site van Mijn Gelderland of op Wikipedia. Een aantal hoofdrolspelers vind je nu nog terug in de straatnamen van Terborg en in de naam van het verzorgingshuis in Silvolde.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Kasteel Wisch.

Kasteel Wisch heeft een opmerkelijke plattegrond. Het bestaat uit een verzameling van gebouwen in L-vorm: het hoofdgebouw, het woongebouw, de dienstvleugel en drie torens. Het hoofdgebouw uit 1648 staat haaks op de lagere lange dienstvleugel met aan beide uiteinden torens. De ronde toren is het oudst: gebouwd in de 15e eeuw en verhoogd in de 17e eeuw. De zeskantige traptoren ernaast is oorspronkelijk uit de 16e eeuw, maar is bij een restauratie herbouwd. Het is niet meer te zien dat het kasteel een lange reeks van verwoesting en verbouwing heeft doorgemaakt.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Landgoed De Paasberg.


Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Landgoed De Paasberg.

In het park staat een heel oude zwarte walnoot van 21 meter hoog en een omtrek van 4,70 meter. Deze boom van 200 tot 250 jaar oud is naar verluidt de dikste walnotenboom van Nederland. Op het terrein van Wisch is ook akkergeelster te vinden, een geel bloeiend plantje dat vooral onder oude bomen op landgoederen gevonden wordt. Op het landgoed van Huis Wisch bevindt zich een boerderij. De uitgestrekte weidegronden grenzen aan het natuurgebied de Paasberg. De Paasberglaan, die tot aan Silvolde loopt, biedt uitzicht op deze grond, die ‘De Wei van Wisch’ wordt genoemd.

Het kasteel met het omringende landgoed is al jaren in bezit van de familie Vegelin van Claerbergen. Kasteel en het park zijn daarom niet opengesteld voor publiek. Een deel van het hoofdgebouw is in erfpacht bij Geldersch Landschap & Kasteelen. In 2012 werd de meest recente restauratie voltooid. De bekroning voor het herstel vormt de opnieuw vergulde windvaan. Huis Wisch mag weer gezien worden.

Tot slot: Wisch de stoutste

Kasteel Wisch vormde sinds de 14e eeuw het centrum van de Heerlijkheid Wisch, een van de vier bannerijen die vielen onder het Graafschap Zutphen. Kasteel Wisch behield tot 1813 zijn ‘heerlijke rechten’. Graafschap Zutphen kende vier bannerheren: Bergh, Baer, Bronckhorst en Wisch. In 1650 noteerde geschiedschrijver Arend van Slichtenhorst (1616-1657) een rijmpje. Dat de Heren van Wisch worden aangeduid als de stoutste – de dapperste -, verwijst waarschijnlijk naar hun reputatie als roofridders.

Bergh de ryxte
Bronckhorst de adelyxte
Baer de oudste
Wisch de stoutste

Huis Ulft

Tot het eind van de 19e eeuw stonden nog restanten van de waterburcht Huis Ulft overeind. Waar? Ten oosten van Ulft en de Oude IJssel, aan het eind van de Stokhorsterweg. De oudste vermelding stamt uit 1326 toen het goed als Gelders Leen beschreven stond in de voormalige Heerlijkheid Ulft. Het kasteel lag strategisch ten noorden waar de Aa-strang en Oude IJssel samenvloeien en was mogelijk in aanleg een mottekasteel. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog is het kasteel belegerd geweest.
Bekende inwoners waren de Van Heeckerens en later graaf Willem van den Bergh en zijn vrouw Maria van Nassau, de zus van Willem van Oranje. Na zijn dood neemt het kasteel af in belang, en trekken de graven van Bergh zich terug op de residentie in Huis Bergh te ’s-Heerenberg. Slot Ulft wordt dan uitsluitend als jachthuis gebruikt.
In 1892 wordt de ruïne gesloopt en in 1896 wordt op deze plaats een boerderij gebouwd. Een afgeplatte slotheuvel en een gedeelte van het bruggenhoofd, dat tijdens baggerwerkzaamheden werd gevonden, zijn het enige dat herinnert aan Huis Ulft. Een mooie maquette staat bij Innovatiecentrum ICER op het DRU Industriepark. Deze toont het kasteel rond 1784. De originele afmetingen van Huis Ulft waren 80 x 100 meter.

De Swanenburg

De Zwanenburgseweg tussen Gendringen en Megchelen herinnert aan het kasteel Swanenburg uit een ver verleden. Langs deze weg ligt in een weiland het overblijfsel van en ronde toren. Ooit was dit de linkertoren van de voorburcht van de Swanenburg. De grachten die dit kasteel omgrensden, zijn vanaf de Middeleeuwen tot in de 19e verbonden geweest met de rivier de Oude IJssel. Lubbert van Swane, in 1272 eigenaar van een landgoed bij Werth in Westfalen, is vermoedelijk de eerste heer van de Swanenburg. Tal van adellijke families komen na hem.

In de 19e eeuw sloopt men de weermuren en wordt het kasteel onder andere verhuurd als klooster. In 1900 wordt het landgoed geveild, nadat het al vanaf 1880 leeg staat. Onder voorwaarde dat het kasteel wordt afgebroken, koopt de familie Mey het. Maar zij laat een toren van de voorburcht staan. Deze toren wordt tijdens de Tweede Wereldoorlog flink beschadigd en vervalt tot de huidige staat. Het weiland om de torenruïne heen verbergt mogelijk nog fundamentresten. Inwoners van Megchelen kunnen je de plek exact aanwijzen. In het weiland is een lichte glooiing te zien. Achter enkele dennetjes liggen de laatste restanten verscholen. Daar omheen staan drie beuken, waarvan één rode.

Huis Sinderen en Antoniuskapel

Daar, waar nu boerderij D’n Huusboer ligt, lag vroeger Huis Sinderen, plaatselijk ook bekend als Kasteel Sinderen. Mogelijk al rond 1150 bouwden de Heren van Sinderen hun kasteel en stichtten daarbij een kapel. Zo’n honderd jaar later ontstond de buurtschap Sinderen. Pachtboeren en arbeiders die op het kasteel werkten, gingen er wonen. Zowel de heer als het landvolk maakten gebruik van de kapel. Het robuuste bouwwerk is inmiddels verdwenen, maar de sierlijke Antoniuskapel staat nog steeds in het buitengebied van Sinderen.

De geschiedenis van kasteel Sinderen is in nevelen gehuld. Er zijn weinig geschreven bronnen en slechts enkele afbeeldingen. Het precieze bouwjaar is niet bekend en dat geldt ook voor de Antoniuskapel. In 1875 werd kasteel Sinderen verkocht en kort daarna afgebroken. Van het sloopmateriaal werden vijf grote boerderijen gebouwd: de Meyne, de Bongerd, de Roesse, ‘t Ni-je Veld en Scholtenveld. De fundamenten van het kasteel liggen onder de grond rond boerderij D’n Huusboer. Het landgoed Sinderen had ooit een flinke omvang, zo’n 250 hectare. Ook daar is niet veel van over. Het werd verkocht in elf afzonderlijke percelen. Een deel van de slotgracht is nog terug te zien langs de Kasteelweg.

De kapel was een bidkapel voor de bewoners van de buurtschappen Groot-Breedenbroek en Sinderen. De eerste kapel was van hout. In 1660 werd het getroffen door de bliksem en brandde af. Twee jaar later werd de kapel herbouwd in baksteen als zaalkerkje met spitsboogvensters. Op het dak staat sindsdien een houten klokkenstoel met een luidklok. Tot 1853 werd de kapel ook gebruikt als dorpsschool. Daarvoor werd er aan de oostzijde een stukje aangebouwd. In de loop der tijd werden er afwisselend katholieke en protestantse kerkdiensten gehouden. Vanaf 1770 werd de adellijke familie van kasteel Sinderen begraven in een eigen grafkelder onder de kapel. Later volgde bijzettingen op de begraafplaats rond de kapel. Onlangs werden de graven van de familie Ruebel gerestaureerd, de laatste bewoners van het kasteel. De kapel is een rijksmonument en wordt tegenwoordig onderhouden door de dorpsgemeenschap, die deze gebruikt voor plechtigheden. En nog steeds wordt de kapelklok geluid als er iemand in Sinderen is overleden.

Het verleden is terug te vinden in het boek ‘Huis Sinderen, de geschiedenis van een verdwenen landgoed’ dat in 2018 verscheen. Natuurlijk komt ook de kapel aan bod, want die is onlosmakelijk met het kasteel verbonden.

Schuilenburg

Kasteel Schuilenburg lag op de grens van Terborg en Silvolde aan de Sloerstrang, een zijstroom van de Oude IJssel. Het kasteel werd in de Tweede Wereldoorlog door de geallieerden verwoest. Er zijn nog enkele overblijfselen terug te vinden, zoals het toegangshek en wat resten van muren.
Het kasteel dateerde uit de 14e eeuw. In de 14e of 15e eeuw werd het een leengoed van het vlakbijgelegen kasteel Wisch in Terborg. In de loop van de geschiedenis is de burcht zo vaak verwoest en herbouwd geweest, dat er sprake is van vier kastelen op deze plaats met de naam Schuilenburg, Ook de naam kent vele spellingen in de loop der eeuwen. Het begint met ‘Sculenborg’ en eindigt met ‘Schuylenburch’. Hetzelfde geldt voor de Heren van Schuilenburg. De naam appelleert aan de belangrijkste functie van een kasteel: een plek om te schuilen. In  Silvolde staat een verzorgingshuis met de naam Schuylenburch en is gelegen aan de Laan van Schuylenburch, aan de rand van natuurgebied De Paasberg.

In ‘Kamermeisje op kasteel Schuylenburg’ beschrijft Gonda Beijer-Frank (1923) het leven op het kasteel vanuit persoonlijk gezichtspunt (het is in de ik-vorm geschreven). Zij beschrijft alle ruimtes in het kasteel, de bewoners en het dagelijks leven in de Tweede Wereldoorlog, toen zij er kamermeisje was. Het boekje verscheen in 2006 en is een uitgave van de heemkundige vereniging Old Sillevold. De sfeer van het leven op een kasteel komt duidelijk tot leven. De Schuylenburg was een kasteel als in een sprookje, zei ze.

De Wildt

Ooit stond kasteel De Wildt in Gendringen, waaraan alleen het poortje vlakbij de Duitse grens nog herinnert. Tegenover de T-kruising van de Zwanenburgseweg en de Anholtseweg in Gendringen staat voor een parkachtig terrein een hek met een paar fraaie hekpijlers met het opschrift ’t Huys De Wildt.
De Wildt was ook bekend onder de namen Sluiskamp, Sluseborch, Sluysenburgh, Sluzencamp en Het Wilt. Het kasteel werd vermoedelijk even na 1305 gebouwd door Diederick van Bylant. Hij kreeg toen een landgoed in leen van de graaf van Gelre, maar wel met de verplichting er een kasteel of versterkt huis te bouwen. Van Bylant gaf het vervolgens in onderleen aan leden van de familie Van der Wilten, die het kasteel zijn naam gaven. In 1844 bleek het kasteel in eigendom van de luitenant-generaal (en latere minister) jhr. Johannes Theodorus van Spengler (1790-1856), die het kasteel verbouwde en het een neoclassicistisch uiterlijk gaf. Vanaf eind 19e eeuw was het kasteel achtereenvolgens in gebruik als fabriek, als hotel en café. In 1950 werd het afgebroken.

Wesenthorst

Tussen Ulft en Gendringen stond kasteel de Wesenthorst (ook geschreven als Wietenhurst, Wisenhorst (1145), Widenhurst (1153), Wisenthurst (1155), Witenhurst (1200) of Wis(se)nhurst). Nu ligt het gerestaureerde goed ingeklemd in een moderne woonwijk. De oudste vermelding van het kasteel is afkomstig uit 1350, als Adam van den Berg zijn positie in het Gendringse tracht te versterken. Egbert en Beatrix van Wesenthorst verklaren dan dat zij voor hun erfrecht door de heer van den Bergh betaald zijn. Het huis is tot eind van de 18e eeuw een leen van Huis Bergh gebleven.
In 1391 werd het complex belegerd door Evert van Ulft, waarna het geheel eind veertiende of begin vijftiende eeuw herbouwd of hersteld zal zijn. Het geheel zal bestaan hebben uit een hoofd- en voorburcht. Een tekening uit 1720 laat zien dat de Wesenthorst toen al verkleind was tot een boerderij. Het huidige huis zou een vroegere vleugel zijn geweest van het oud adellijk slot. De heer Varwijk heeft het huis in 1982 laten restaureren en de L-vormig lage vleugels zijn in bijpassende stijl toegevoegd. De middelbare school in Ulft voert nog altijd de naam ‘De Wesenthorst’.

Huis Lichtenberg

In Silvolde stond in het begin van de 15e eeuw al het adellijke Huis Lichtenberg. Het huis is vanaf 1462 in eigendom van de Heren van Wisch in Terborg. Rond die tijd is de Lichtenberg uitgebreid met een stuk of vijf boerderijen, zodat het totaal al snel ongeveer 100 hectare beslaat. Het was een kleine heerlijkheid met een eigen bestuur en rechtspraak binnen de veel grotere Heerlijkheid Wisch.
De Lichtenberg is van 1462 tot 1804 steeds in dezelfde familie gebleven. Omstreeks 1860 zijn de gebouwen van het Huis Lichtenberg gesloopt. In het buurtschapje Lichtenberg kijk je vanaf de brug over de Bergerslagbeek in de richting van Silvolde. Op het grote perceel stond vroeger dus het kasteel De Lichtenberg. De contouren zijn nog te zien aan een enigszins glooiende akker tussen Silvolde en Bontebrug, zo staat te lezen in ‘Sporen van Adel’ van de Monumentengids uit 2008. Met de werkgroepleden van A.D.W. (Oudheidkundige Werkgemeenschap Aalten Dinxperlo Wisch) heeft archeologisch onderzoek plaatsgevonden en is een klein gedeelte in kaart gebracht. De Lichtenberg heeft over het hele terrein diverse bodemvondsten prijsgegeven. In 2002 legde de heemkundige vereniging Old Sillevold op het terrein nog een put bloot, die bij het ploegen van de akker werd ontdekt.

Aan de Lange Dijk staat een informatiebord over de interessante geschiedenis van de heerlijkheid en het huis Lichtenberg, de watermolen en het lanenstelsel dat er gelegen heeft. In de Protestantse kerk van Silvolde herinnert een herenbank met wapenschild nog aan de Heerlijkheid Lichtenberg. Het wapenschild toont een veldhoen op een groene graszode. In het dorp Silvolde vind je natuurlijk nog de Lichtenbergseweg en in het buitengebied Weerstation De Lichtenberg van Gerrit Vossers, ‘de weerboer van het oosten’.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Vennebulten bij Varsseveld.

Bekende personen

Bekende mensen uit de gemeente Oude IJsselstreek en hun betekenis voor de Achterhoek, de rest van Nederland en het buitenland. Van sportmannen als Guus Hiddink, Robert Gesink en Koen Bouwman tot tuinarchitect Nico Wissing en de dichter A.C.W. Staring.

Guus Hiddink

Guus Hiddink (1946) uit Varsseveld is waarschijnlijk de bekendste Achterhoeker ter wereld. Als profvoetballer speelde hij bij De Graafschap, NEC en PSV en bij twee Amerikaanse clubs. Hiddink was onder meer trainer van PSV, Valencia, Real Madrid en Chelsea. Als bondscoach leidde hij de nationale elftallen van Nederland, Zuid-Korea, Australië, Rusland en Turkije. Overal is de geboren Varssevelder even geliefd. Hiddink werd wereldberoemd door zijn glorieuze rol als coach van Zuid-Korea tijdens het WK Voetbal in 2002. Hij zorgde ervoor dat een voetbaldwerg op het allerhoogste niveau terechtkwam; de Koreanen haalden de halve finale. Kort daarna werd Varsseveld overspoeld door Koreanen die met eigen ogen wilden zien waar hun held vandaan kwam. Nog altijd staat op de plaatsnaamborden Varsseveld ook in het Koreaans vermeld.
In Gwangju werd het Gwangju World Cup Stadium omgedoopt in het Guus Hiddink-stadion. De prestatie met het Zuid-Koreaans elftal leverde Hiddink de titel Nederlands Sportcoach van het Jaar op. In 2002 werd hij benoemd tot ereburger van Seoul. Het leverde hem in 2005 ook een eredoctoraat aan de Universiteit van Seoul op. De lijst onderscheidingen is nog veel langer, te lang om hier op te noemen. Toch is en blijft deze wereldburger op en top Achterhoeker. Iets dat hij graag uitdraagt.

Robert Gesink

Robert Gesink (1986) is ook geboren in Varsseveld, maar woont tegenwoordig in Aalten. De profwielrenner is vooral een klimmer. Naast de korte, steile beklimmingen bekend uit grote klassiekers, is hij ook sterk in het hooggebergte. Met name dankzij zijn klimkwaliteiten weet hij regelmatig goede klassementen te rijden in etappekoersen. Tegenwoordig richt hij zich meer op het winnen van etappes. Zijn huidige ploeg is Team Jumbo-Visma.
Robert Gesink was 23 jaar toen hij in 2009 debuteerde in de Tour de France. Vele grote rondes heeft hij sindsdien gereden: de Giro, de Ronde van Oman, van Californië, de Ronde van Zwitserland, de Vuelta in Spanje en natuurlijk weer die Tour de France. Regelmatig eindigt hij in de top 10. Ernstige valpartijen, blessures en zelfs hartklachten zorgden ervoor dat hij in een rit regelmatig moest afhaken. Toch gaat hij er elk seizoen weer vol tegenaan. Robert Gesink heeft een eigen fanclub, waarvan het secretariaat in Varsseveld zit. Meer over de wielrenner op z’n eigen website.
,,De Achterhoek vind ik een fijne plek om tot rust te komen. Wie wel eens de beelden van de Tour de France ziet, kan zich wel voorstellen dat na de hectiek van een wielerwedstrijd een plek om te ontspannen goud waard is’’, zegt hij in Goed Gaon!, de toeristische inspiratiebrochure van de gemeente Oude IJsselstreek.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

Coulissenlandschap in Oude IJsselstreek.

Koen Bouwman

Koen Bouwman (1993) is nog niet bij het grote wielerpubliek bekend, maar zeker wel bij zijn fans én in Ulft, waar de wielrenner woont. Maar na zijn etappezege in het Critérium du Dauphiné in 2017 en het winnen van de bolletjestrui, heeft hij landelijk aan bekendheid gewonnen. In 2018 doet hij voor het eerst volop mee aan de Giro en de Tour de France in de ploeg Team Jumbo-Visma. Wordt hij de opvolger van Robert Gesink, die andere Achterhoeker, of streeft hij hem voorbij?

Nico Wissing

Nico Wissing uit Megchelen kun je ook wel een bekende Achterhoeker noemen. De oprichter en eigenaar van NL Greenlabel en GreenM2, heeft meer dan 30 jaar ervaring in tuin- en landschapsontwerpen. Hij wordt wel getypeerd als groene visionair of als een kunstenaar met groene vingers. Wissing is in ieder geval niet van de aangeharkte tuintjes, noch van het kunstgras of stoeptegels. ,,De groene long’ moet terugkeren in de steden. Geen gefrunnik op de vierkante meter. Parkeer de auto in ondergrondse garages. Leg brede parken en groenstroken aan, maak parkeer- en rijstroken ondergeschikt aan het groen en probeer de landelijke omgeving te betrekken bij een nieuwbouwproject.’’ Door zijn geheel eigen kijk op, en gebruik van duurzame materialen wordt hij in het binnen- en buitenland met grote regelmaat gevraagd voor adviezen, ontwerpen of lezingen.

Onder zijn ontwerpen valt de Vredestuin voor de Gardening World Cup 2010 in het Japanse Nagasaki, waar hij de kampioenstitel won: World’s Best Designer. Samen met Lodewijk Hoekstra (bekend van tuinprogramma’s op tv) startte hij NL Greenlabel, een officieel, door de overheid erkend duurzaamheidslabel voor materialen in de buitenruimte.
Wissing realiseerde tientallen projecten in de Achterhoek, waaronder de aanleg van het Solar Park in Hengelo, waar de natuur alle ruimte krijgt tussen de 7.000 zonnepanelen. Verschillende boeken schreef hij samen met Lodewijk Hoekstra, waaronder Wissing Tuinen Outlook en Sparren voor een duurzaam leven.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Oude IJsselstreek

A.C.W. Staring

In de gemeente Oude IJsselstreek zijn ze altijd een beetje trots dat A.C.W. Staring (1767-1840) in Gendringen geboren is, en wel op het huis de Bringenborg, dat begin jaren ’70 werd gesloopt. Op de plek van zijn geboortehuis (adres Bringenborg 5) bevindt zich de Staring Leeszaal. Een maquette en een monumentje bij de bibliotheek herinneren aan de bekende dichter, componist, schrijver en landbouwkundige die A.C.W. Staring was. Ook vind je in Gendringen en Terborg de Staringstraat. In de omgeving van Vorden herinnert meer aan deze grote persoonlijkheid. Van 1791 tot zijn dood in 1840 woonde hij namelijk op kasteel De Wildenborch in Vorden.
In het Staringjaar 2017 werd gevierd dat 250 jaar geleden de grote dichter en landbouwkundige in Gendringen het levenslicht zag. Het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) herdacht dit met een mooi programma in het Openluchttheater Engbergen met gedichten en ‘Een Gelders Lied’. Archivaris Peter Bresser vertelde over Gendringen en de Bringenborg in de tijd van Staring. Museum STAAL in Almen is geheel gewijd aan Staring en ‘zijn’ Achterhoek. Bekijk op deze site de vele mooie foto’s die Jeroen de Jong op landgoed De Wildenborch maakte, getiteld ‘In de voetsporen van Staring’.