Winterswijk Algemeen

Over de gemeente

De gemeente Winterswijk ligt in het oosten van de Achterhoek en grenst voor een groot deel aan Duitsland. De circa 29.000 inwoners wonen in de kern Winterswijk en in de negen buurtschappen in het groene buitengebied: Brinkheurne, Corle, Huppel, Henxel, Kotten, Meddo, Miste, Ratum en Woold. De gemeente ligt in het Nationaal Landschap Winterswijk. Een fraai gebied van 22.000 hectare met een ongekende variatie van natuur en cultuurhistorie. De jonge burgemeester Joris Bengevoord (1984) is geboren in Winterswijk; hij werd in 2019 gekozen als beste bestuurder van een kleine gemeente.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Winterswijk

Je zou Winterswijk een dorp met stedelijke kenmerken kunnen noemen. Door de regiofunctie en de centrale ligging in de Euregio zijn er tal van voorzieningen. Zoals een breed aanbod aan scholen, het streekziekenhuis SKB, theater De Storm, twee treinstations, het knusse centrum met de vele terrasjes, winkels en een bioscoop. Met name Duitsers komen massaal op zaterdag voor de warenmarkt rondom de Jacobskerk en het gevarieerde horeca- en winkelaanbod. Ook de vele recreanten en toeristen komen er aan hun trekken. Het centrum, met een unieke mix van zowel landelijke ketens als lokale winkels, is afgestemd op een verzorgingsgebied van  150.000 bezoekers, terwijl Winterswijk zelf nog geen 30.000 inwoners telt.

Grote publiekstrekkers in het buitengebied zijn de steengroeve, het coulissenlandschap, de scholtengoederen, de (water)molens, recreatieplas ‘t Hilgelo, de zeldzaam mooie natuurgebieden als de Bekendelle, het Korenburger Veen en het Wooldse Veen. Het is de combinatie van het bruisende centrum en het landschappelijke buitengebied dat Winterswijk zo aantrekkelijk maakt.

Het verenigingsleven is omvangrijk; zo zijn er bijvoorbeeld maar liefst zes muziekverenigingen in de gemeente Winterswijk. Het toneelleven in de buurtschappen is springlevend. Die traditie heeft alle moderne vormen van vermaak overleefd. De saamhorigheid en het naoberschap – het belangenloos klaar staan voor elkaar – dragen bij aan de totstandkoming van vele activiteiten en evenementen. De topper is het jaarlijkse volksfeest met bloemencorso, kermis en vogelschieten, frühshoppen en heel veel muziek in het laatste weekend van augustus. Vijf dagen lang doet bijna iedereen aan deze traditie mee in Wenters, zoals het dorp in het dialect heet. Het Volksfeest Winterswijk staat op de Nationale Inventaris Immateriaal Cultureel Erfgoed Nederland.

De buurtschappen

De buurtschappen liggen als een krans rond het dorp Winterswijk. Een buurtschap beslaat een groot grondgebied, maar heeft geen of een kleine ‘bebouwde kom’. Meddo heeft als enige van de buurtschappen wel een dorps karakter. Er zijn vijf basisscholen in het hele buitengebied. In bijna elke buurtschap is wel een verenigingsgebouw, waar de inwoners elkaar ontmoeten. De saamhorigheid is er groot. Iedere buurtschap heeft zijn eigen volksfeest. Er is een samenwerkingsverband tussen alle volksfeestbesturen. Dit houdt in dat men één keer per jaar bij elkaar komt, ervaringen uitwisselt en elkaar helpt naar oplossingen te zoeken daar waar problemen zijn.

Boet’n af in Wenters is een initiatief van een groep enthousiaste jongeren. Zij willen graag (blijven) wonen in de buurtschappen van Winterswijk. De vraag naar woonruimte is groot en de zoektocht naar een mooie en betaalbare plek is lastig. Te huur is er bijna niks en het kopen van een boerderij, of een deel ervan, is voor de meesten financieel niet haalbaar. Op de bijeenkomsten van Boet’n af in Wenters wordt gesproken over zelf bouwen volgens  het ‘collectief particulier opdrachtgeverschap’ – CPO geheten. Jongeren kunnen dan zelf als projectontwikkelaar betaalbare huizen creëren. In Meddo is daar een mooi voorbeeld van.

Monumentale gebouwen

De gemeente Winterswijk telt meer dan 300 rijks- en gemeentelijke monumenten, zowel in de kern Winterswijk als in de buurtschappen. Op deze plek beperken we ons tot enkele voorbeelden uit de plaats Winterswijk.

Jacobskerk

Winterswijk is ontstaan op een stuifzandrug langs de Whemerbeek. De oudste archeologische vondsten zijn meer dan 10.000 jaar oud. In de vroege Middeleeuwen werd een aan St. Jacobus gewijde kerk gesticht, een parochie van het bisdom Münster. De huidige Jacobskerk stamt uit de 15e eeuw. Er zijn nog oude grafstenen te vinden en fragmenten van schilderingen. De kerk in gotische stijl heeft een Metzlerorgel en een carillon, en er hangt een kroonluchter uit 1788. Deze is indertijd  geschonken door het weversgilde. Een van de oudste afbeeldingen van de Jacobskerk is een tekening van Jan de Beijer uit het jaar 1743. De 64 meter hoge toren is gebouwd in 1507. Toren en kerk maakten in 2019 een grootscheepse restauratie door. De beeldbepalende Jacobskerk heeft de status van rijksmonument.
Staat de protestantse Jacobskerk op de Markt, in de Misterstraat is in 1869 de rooms-katholieke Jacobskerk geopend. Tussen beide kerken in staat de Doopsgezinde kerk uit 1711. Aangezien dit oorspronkelijk een schuilkerk was, valt deze niet op in het straatbeeld.

Oude Raadhuis

Het Oude Raadhuis, zo heet het voormalige gemeentehuis aan het Mevr. Kuipers-Rietbergplein. Het rijksmonument is een ontwerp van architect A. Kok met opvallende Romaanse kenmerken. Een gezichtsbepalend pand met een fraai torentje. Het raadhuis is in 1939 in gebruik genomen en is als gemeentehuis is gebruik geweest tot 2010. De gemeenteraad en de commissies van de politieke partijen vergaderen er nog wel altijd. De oude trouwzaal is ook nog in gebruik. Een mooie entourage voor een huwelijkssluiting. Verder hebben de VVV en de Stichting Winterswijk Marketing onderdak in het Oude Raadhuis. Het gemeentekantoor bevindt zich nu aan de Stationsstraat.

Tegenover de ingang van het Oude Raadhuis vind je het monument voor Heleen Kuipers-Rietberg. Zij staat bekend onder haar schuilnaam Tante Riek. In de Tweede Wereldoorlog was zij de stille kracht achter de landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers (met hulp van haar man ‘Oom Piet’), en heeft dat met de dood moeten bekopen. Zij is het symbool van alle Nederlandse vrouwen in het verzet. Nog elk jaar begint de dodenherdenking op 4 mei in Winterswijk met het leggen van bloemen bij het monument van Tante Riek. Het plein rondom het Oude Raadhuis is naar haar genoemd: Mevr Kuipers-Rietbergplein.

Synagoge

De synagoge vormt het hart van het historische complex aan de Spoorstraat. Direct naast de synagoge bevindt zich het Joodse schooltje, met het huis van de voorganger en leraar. Hier weer naast is de oude Joodse begraafplaats te vinden, die tot 1880 gebruikt werd. Achter de synagoge ligt het mikwe (ritueel bad). Het geheel is een rijksmonument met een grote historische waarde. Regelmatig zijn er rondleidingen. Lees meer over de geschiedenis van de synagoge en de Joodse gemeenschap in Winterswijk op de website van de synagoge.

Beschermd dorpsgezicht

De oude kern van Winterswijk is in 2017 aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Die status is onder andere bedoeld als een eerbetoon aan de schilder Piet Mondriaan. In 2017 werd gevierd dat het 100 jaar geleden was dat kunstbeweging De Stijl werd opgericht, waarvan hij een van de grondleggers was. Met het besluit wordt het beroemde dorpsgezicht vanuit de Scholtenbrug, dat door Mondriaan is vereeuwigd, definitief beschermd. Dat betekent voor de bewoners van het centrum dat ze hun pand niet zomaar mogen wijzigen. Piet Mondriaan woonde van zijn 8ste tot zijn 20ste in een villa aan de Zonnebrink 4. In deze villa en de naastgelegen panden is sinds 2013 Villa Mondriaan gevestigd, een museum over de jonge jaren van de schilder. Lees meer hierover onder Musea.

Natuurlijk Achterhoek, gemeente Winterswijk

De Tricot

Winterswijk heeft een rijk verleden in de textielindustrie. De Tricotfabriek houdt die herinnering levend. De voormalige textielfabriek is na jarenlange leegstand verbouwd tot een modern wooncomplex met de status van rijksmonument. Het industriële karakter is gebleven en geeft een meerwaarde aan het wonen hier. Het Wilhelmina-gebouw uit 1890 bestaat uit baksteen en glas en is een aaneenschakeling van onderdelen uit diverse perioden en bouwstijlen. De Spoelerij uit 1912 is een van de eerste constructies in Nederland met gewapend beton en is van algemeen cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang. De twee gerenoveerde monumentale gebouwen zijn de enige overblijfselen van het vroeger zo belangrijke Tricot-complex. Vooral in de jaren twintig van de 20ste eeuw en na de Tweede Wereldoorlog zorgde de textielfabriek voor veel werkgelegenheid in de Achterhoek. In zijn beste tijd bood het werk aan 1.500 mensen. Nu is het een beeldbepalend pand aan de Wilhelminastraat.

Jugendstil

Hotel Stad Munster is een rijksmonument aan de Markt. Het fraaie hotel met veel grandeur hoort al sinds het jaar 1648 bij Winterswijk; toen zou er al een logement geweest zijn. Architect H. van der Schaaf ontwierp het voorhuis in 1911, het achterhuis dateert uit 1882. De voorgevel is Jugendstil, een kunststroming die tussen 1890 en 1914 hoogtij vierde. Maar er zijn meer Jugendstil-panden, o.a. in de Wooldstraat en in de Prins Hendrikstraat op nummer 3. Of aan de Ratumsestraat met de tekst ‘Firma te Kortschot’ aan de gevel.

Dorpswandeling

De synagoge met het badhuis, de Jugendstil-panden, het rijke verleden van Winterswijk als textielstad. Het zijn enkele pareltjes waar de enthousiaste gidsen van het Gilde graag over vertellen tijdens de dorpswandelingen. De rondleidingen langs karakteristieke plekjes zijn van april tot en met oktober: elke maandag (11:00 uur), donderdag (14:00 uur) en zaterdag (14:00 uur). Het startpunt is bij de VVV aan het Mevr. Kuipers-Rietbergplein 1. De twee uur durende wandeling gaat altijd door, ongeacht het aantal deelnemers. Groepen moeten een afspraak maken.

Geschiedenis van Winterswijk

‘De middeleeuwse wortels van Winterswijk’ (2020) is het eerste deel in een reeks van erfgoedboekjes over de lokale cultuurgeschiedenis, gemaakt in opdracht van de gemeente. Onder meer komt de vraag aan bod waarom Winterswijk nooit stadsrechten kreeg, en bijvoorbeeld Doetinchem, Groenlo en Bredevoort wel. Het gebrek aan stadsrechten is een van de vele onduidelijkheden in de ontstaansgeschiedenis. Met de bouw van de Jacobskerk in 1500 had Winterswijk al de allure van een stad met markten en een weversgilde. Het was een druk bezochte plaats op de route naar Westfalen en telde tientallen kroegen. Er waren zelfs poorten en grachten. Ook de oorsprong van de naam Winterswijk komt aan bod.

Nog meer weten over Winterswijk? Over de geschiedenis en de buurtschappen? Kijk dan op de website Oud-Winterswijk. Werkelijk alles is hier te vinden: van de architectuur tot de Molukse gemeenschap, van de watermolens tot bekende Winterswijkers, van de havezaten tot de burgemeesters vanaf de 16e eeuw. De website heeft de status ‘digitaal erfgoed’ en is opgenomen in het archief van de Koninklijke Bibliotheek. De site wordt regelmatig aangevuld met historisch materiaal van Winterswijk en trekt veel bezoekers wereldwijd.

Musea

Winterswijk heeft enkele musea binnen haar gemeentegrenzen. De bekendste en de grootste publiekstrekker is Villa Mondriaan, de kleinste is het Koffiemolenmuseum in de buurtschap Brinkheurne. Daar tussenin zitten Transit Oost, de Wereld van Wenters en de Museum Fabriek over de geschiedenis van Winterswijk.

Villa Mondriaan

Piet Mondriaan (1872-1944), de schilder van de blokjes en de streepjes in primaire kleuren. Wie kent hem niet? Hij was één van de belangrijkste vernieuwers van de schilderkunst rond 1900. Grondlegger van De Stijl. Met zijn rechte lijnen en primaire kleuren verwierf Mondriaan wereldfaam in Parijs en New York. Maar zijn schilderscarrière begon diep in de Achterhoek, in Winterswijk. Van zijn achtste tot zijn twintigste jaar woonde hij met zijn ouders, broers en zus in een villa aan de Zonnebrink. Hier ontdekte Piet zijn passie voor schilderen en tekenen en zette hij zijn eerste stappen op het kunstenaarspad. Hij schilderde toen voornamelijk landschappen, boerderijen en dorpse tafereeltjes in Winterwijk. Het was de basis van zijn latere abstracte werk.

Sinds 2013 is museum Villa Mondriaan gevestigd in het oude woonhuis aan de  Zonnebrink en de naastgelegen panden. Het levensverhaal van Piet Mondriaan wordt daar verteld. In twee nieuwgebouwde ruimtes wordt vroeg werk van Mondriaan tentoongesteld. Een nauwe samenwerking met het Gemeentemuseum in Den Haag maakt dit mogelijk. In het voormalige woonhuis van de familie Mondriaan vind je het werk van drie leermeesters uit zijn Winterswijkse periode: zijn vader Piet Cornelis Mondriaan sr., zijn oom Frits Mondriaan en de schilder Jan Braet von Überfelt.

Om het museum levendig te houden biedt het naast de vaste opstelling ook ieder half jaar een wisselende tentoonstelling. Hierin wordt het vroege werk van Mondriaan in verband gebracht met andere kunstenaars, kunststijlen of –disciplines. Daarnaast wordt in Villa Mondriaan aandacht besteed aan hedendaagse kunst. Ieder half jaar biedt het museum twee jonge kunstenaars de mogelijkheid hun werk in het museum te tonen.

Villa Mondriaan is geen saai museum. Je krijgt als bezoeker een complete beleving in de wereld van een van Nederlands grootste schilders. Voor iedere bezoeker is er een gratis audiotour met achtergrondinformatie. Ook is er een app  waarmee je het museum in eigen tempo en volgorde kunt bekijken. Voor kinderen ligt er een speurtocht klaar. In het museumcafé geniet je van een drankje en heerlijk gebak met Mondriaan-decoratie.

Logisch dat je in Winterswijk niet om Piet Mondriaan heen kunt. Zijn strakke lijnen en primaire kleuren kom je overal tegen. Op de prullenbakken in het centrum of in de vorm van glas-in-lood in sommige etalages. In het Scholtenbrugpark kijk je door het Mondriaanraam naar het dorpslandschap. De Mondriaanwijzer bij het Oude Raadhuis vertelt waar de schilder allemaal gewoond en gewerkt heeft. Beukenhorst Koffie verkoopt ‘Mondrian Espresso’. Er is een Escape Room, waarin bezoekers worden uitgedaagd om het grote mysterie rondom Mondriaan te ontrafelen. Dit gebeurt door middel van spannende opdrachten en puzzels, waarbij spelers binnen een uur uit de escape room moeten ontsnappen. ‘Het Mysterie van Mondriaan’ is een samenwerking tussen Villa Mondriaan en Escape Room Winterswijk. Leuk voor iedereen: van jong tot oud en van escape room-fan tot kunstliefhebber.

Museumwerkplaats Transit Oost

Museumwerkplaats Transit Oost ligt in het verlengde van het station in Winterswijk. Kan niet missen; met grote letters staat er ‘Museumwerkplaats’ op de gevel van de enorme loods. Bezoekers worden hier meegenomen naar de tijd van de textielindustrie, het kolenvervoer en het vroegere openbaar vervoer in Oost-Nederland, en in het bijzonder in de Achterhoek. Wat hebben textiel en trein met elkaar te maken? Het volgende. Winterswijk had een bloeiende textielindustrie aan het eind van de 19e eeuw. Textielfabrikant Jan Willink zag dat een goede aanvoer van kolen belangrijk was om zijn fabriek te laten draaien. Die kolen moesten uit het Ruhrgebied komen. Daarom richtte ‘Tricot Jan’ samen met anderen de Nederlandsch-Westfaalsche Spoorwegmaatschappij op. De spoorlijnen Zutphen-Winterswijk (1878), Winterswijk-Gelsenkirchen (1880) en Winterswijk-Bocholt (1880) werden in korte tijd aangelegd. Zo kon de Achterhoek gemakkelijk van kolen worden voorzien. Een uitgebreid spoorwegemplacement kwam er, met twee stations, drie locomotievendepots en een groot rangeerterrein. Winterswijk werd zo een belangrijk knooppunt van spoorwegen. Met de komst van vrachtwagens en autobussen verloor het spoor een deel van zijn functie. Een grote rol speelde ook dat de Duitse kolen in de jaren zestig van de vorige eeuw werden vervangen door het Gronings gas. Grootschalig vervoer werd zo overbodig.

In het museum is een modelbaan van het spoortracé omstreeks 1925 exact op schaal nagebouwd (15 x 4 meter). Een echte eyecatcher. De collectie mobiel erfgoed toont o.a. historische bussen van de Gelderse Tramwegen (GTW) met de oudste T-Ford bus uit 1923, tot de laatste GSM-bus die nog tot eind jaren negentig dienst deed. De bussen worden nog regelmatig ingezet voor rondritten. Bezoekers kunnen ook plaatsnemen in de Blauwe Engel; dat is het dieseltreinstel DE2 dat in de jaren vijftig door de Nederlandse Spoorwegen in dienst werd genomen. De historie van het bus- en treinvervoer in Oost-Nederland en de reparatie van treinen vind je bij Transit Oost onder één dak. In een apart deel van de Museumwerkplaats laat vervoersbedrijf Arriva namelijk nog altijd haar treinen onderhouden. Onder begeleiding kunnen bezoekers hier een kijkje nemen; op woensdag maken ze daarvoor de meeste kans. Ook voor kinderen is er van alles te beleven.

Wereld van Wenters en Museum Fabriek

Vereniging Het Museum is opgericht in 1929 en houdt zich bezig met de geschiedenis van Winterswijk en omgeving. Die tonen ze in De Wereld van Wenters en in de Museum Fabriek  met wisselende tentoonstellingen.

Wereld van Wenters is gevestigd in drie panden in de Meddosestraat. Alle huizen zijn ontstaan uit stadsboerderijen, en hadden in de 19e en 20ste eeuw een functie als winkel. De panden hebben lang leeg gestaan, en na een grondige verbouwing is het museum eind 2017 tot stand gekomen. Op nummer 38 is de expositieruimte gevestigd, op nummer 40 is de ontvangstruimte met koffiehoek en op nummer 42 is de oude bakkerij van Mentink weer in ere hersteld. Kort na de Tweede Wereldoorlog waren er in Winterswijk meer dan 55 bakkers. Het was in sommige straten een drukte van belang met bakkerskarren en bakkersfietsen. Elke bakker had z’n eigen specialiteit. Nederland was in de vorige eeuw lange tijd een verzuilde samenleving. Dat leidde er toe dat hervormden bij een hervormde bakker kochten, katholieken bij een katholieke bakker en gereformeerden bij een gereformeerde bakker. Veel socialisten kochten dan weer bij bakkers van de coöperatie.

De Museum Fabriek in de Laan van Hilbelink 6-10 fungeert als museum, depot en activiteitencentrum. Er zijn meerdere collecties samengebracht, zoals de nog in werking zijnde historische weefgetouwen en breimachines. Deze herinneren aan de tijd dat de textielindustrie de grootste werkgever in Winterswijk was. Er is o.a. een verzameling archeologische vondsten, documentatie over twee belangrijke verzetshelden (Gradus Kobus en Tante Riek) en een serie tekeningen en schilderijen van de Joodse kunstenaar Max van Dam. Een andere tak van de vereniging is het HIP, het Historisch Informatie Punt. Je vindt er een archief met persoonlijke verhalen, artikelen over het bedrijfsleven, het onderwijs, de oorlog en genealogische overzichten. Wie z’n stamboom wil uitzoeken, kan hier dus ook terecht.

Koffiemolenmuseum

Het Koffiemolenmuseum vind je in een boerenschuur aan de Slingeweg 9 in de buurtschap Brinkheurne. De collectie bestaat uit zo’n 850 exemplaren: schoot- en wandkoffiemolens, allemaal gemaakt tussen 1800 en 1950. De exemplaren zijn rond of vierkant en gemaakt van hout, bakeliet, koper, blik, aluminium porselein en gietijzer. ‘Willems Koffiemolenmuseum’ staat boven de entree van het ‘museum’. De koffiemolens zijn namelijk verzameld door Willem Harmelink die op boerderij Het Hofstee woonde. Sinds het overlijden van Willem beheert zijn kameraad Frans Schigt de verzameling. Frans vertelt er graag over, en schenkt ook nog een kopje koffie in voor bezoekers. Open op afspraak, maar ook als beheerder Frans thuis is. Groepjes tot vijftien personen passen in dit mini-museum. Een telefoontje naar 06-54733095.

Vijf smaken van Winterswijk

Winterswijk telt 5 hotels en circa 120 gastvrije horecazaken. Natuurlijk Achterhoek maakt een keuze uit vijf ‘smaken’ die eruit springen: een restaurant bij een natuurbad en in een monumentale scholtenboerderij, een bierbrouwerij, een likeurstokerij en een smaakboek. De overeenkomst? Ze hebben allemaal een passie voor hun product, voor Winterswijk én voor de Achterhoek.

Lev. by Mike

Het Strandbad is een stukje paradijs in de aardse Achterhoek. Het natuurzwembad van Winterswijk is een authentiek bad, gegraven in de jaren dertig van de vorige eeuw, maar uiteraard wel compleet gerestaureerd. In het paviljoen bevond zich enkele jaren De StrandLodge, een restaurant met een Michelinster voor een uitstekende keuken. Helaas moest chef-kok en mede-eigenaar Mike Vrijdag die begin 2020 weer inleveren. De wegen van de spraakmakende culinaire restaurantgids zijn soms ondoorgrondelijk. Na de coronaperiode gooide de chef-kok het roer om en startte een laagdrempeliger concept. Lev.by Mike staat voor liefde voor mooie gerechten, ingrediënten uit de regio, lekkere biertjes en wijnen en oprechte Achterhoekse gastvrijheid. Het horecabedrijf omvat ook een hippe kookstudio, een riant buitenterras met uitzicht op het Strandbad en een beachclub in de zomermaanden.

Het Keunenhuis

Winterswijk telt nog zo’n magnifieke culinaire plek in de natuur: het Keunenhuis in de buurtschap Woold. Kok Nel Schellekens gaat in 2019 – na 25 jaar chef en eigenaar van De Gulle Waard te zijn geweest – verder in een monumentale boerderij, eigendom van Natuurmonumenten. Het Keunenhuis heeft een groot deel van het authentieke interieur behouden en is volledig gerestaureerd.

Nel Schellekens staat bekend als de ‘van kop-tot-kont chef’, tevens de titel van haar kookboek. Bij het koken verspilt zij helemaal niets, gebruikt alles van het dier en kookt dus ‘van kop tot kont’, van schil tot pit. Zij staat voor 100% no waste (geen afval), en houdt van ‘het korte keten koken’. Dat wil zeggen: direct afnemen van de boer en de teler, betrokken zijn bij de hele keten. Van bodem tot bord. Ze ziet zich zelf als een schakel tussen de agri-cultuur en de consument. De Achterhoek is haar culinaire schatkamer. Zo gebruikt Nel bijvoorbeeld geen olijfolie, maar koolzaadolie en notenolie van boeren uit de streek.

Het Keunenhuis ligt op een landgoed van 23 hectare en is van grote cultuurhistorische waarde omdat het geheel nog in originele en complete staat is. Het eeuwenoude erf omvat een authentieke boerderij, een streekeigen schoppe (schuur), daglonershuisje en een waterput, alles met een rijksmonumentale status. De boerderij ligt aan de voorzijde prachtig in de as van de oprijlaan en wordt omringd door wei- en hooilanden, akkers, houtwallen een boomgaard en bos en, heel bijzonder, het bijbehorende moerasbos Bekendelle. Zo’n moerasbos met een slingerend beekje erdoor is zeldzaam in Nederland en ligt op loopafstand van het Keunenhuis. De samenhang van het hele complex maakt het uniek. Lees meer over de historie en de restauratie op de website van Het Keunenhuis.

Brouwerij Wentersch

Brouwerij Wentersch is een trendy craft bierbrouwerij aan de Groenloseweg in Winterswijk. Het kloppend hart is de brouwzaal, waar in acht vergistingstanks per maand 12.000 liter bier vervaardigd kan worden. Wentersch – dialect voor Winterswijk – is trots op de Achterhoek. Niet voor niets worden zoveel mogelijk grondstoffen uit de streek in de speciaalbieren verwerkt. Neem bijvoorbeeld het Gagelbier; dat is gebrouwen met zelf geplukte gagel, een moerasplantje uit het Korenburgerveen. Het Druivenbier is gemaakt met druiven van Wijngoed Hesselink uit Winterswijk. De verse hop van hopkwekerij Hogenelst uit Zieuwent is verwerkt in de Achterhoek Pale Ale. De koffie van de Winterswijkse koffiebranderij Hesselink is verwerkt in het speciaalbier Gerrit en de mout komt van vloermouterij Masterveld uit Ratum. De firma Mueller uit Lichtenvoorde ontwierp de lager- en gisttanks speciaal voor Wentersch.

De brouwerij wordt geleid door drie professionals uit de bierwereld. ,,Wij zijn trots op onze afkomst. Dit vertaalt zich onder meer in de hazewindhond in ons logo. Deze is direct afkomstig uit het gemeentewapen van Winterswijk.’’ Brouwerij Wentersch heeft een eigen proeflokaal met een hippe bar en een winkel. Op zaterdag is hier het bekende bostelbrood te krijgen. Bostel is een restproduct van het brouwen. Een mooi staaltje circulaire economie.

Likeurstokerij en restaurant

Het Laatste Woord is een kleine ambachtelijke stokerij, waar Volckmar Kroes vanuit liefde en passie likeuren stookt. Het verhaal begint in 1891 in Kampen, waar de heer Ten Dam een slijterij, wijnhandel en likeurmakerij opent, later voortgezet door Arend Loos. De verhalen en de recepturen uit 1891 zijn bewaard gebleven. Zijn kleinzoon Volckmar Kroes, de derde generatie, heeft de stokerij nieuw leven in geblazen in de buurtschap Corle, bij de voormalige boerderij en het restaurant De Woord op de hoek Corleseweg-Meenkmolenweg.

De basis van de likeurbereidingen is zuivere alcohol en fruit. Niet alleen likeuren worden er gemaakt, maar ook heerlijke distillaten. Zoals het Winterswijks Goud, limoncello, de kruidenbitter Wilddrupje, absint, gin, en diverse eaux-de-vie, gemaakt van Achterhoeks fruit, zelfs uit eigen boomgaard. De topper is de sinaasappellikeur met een sinaasappelaroma, een aangenaam bittertje en een hint van koffie. Het alcoholpercentage is 28%, zodat de likeur een aangenaam zachte afdronk heeft. Ook verkrijgbaar in een sterkere versie, met 40% alcohol.

De laatste trots uit de stokerij is een eau-de-bière, gestookt van Achterhoeks bier! En, in de maak, is een oude jenever die nog heerlijk op een eikenhouten fust ligt. In de zomer geeft Volckmar Kroes regelmatig een rondleiding in de stokerij. En kunnen bezoekers genieten van een proeverij in het huiskamercafé of het tuinterras van boerderijrestaurant De Woord.

De Smaak van Winterswijk

De Smaak van Winterswijk is de titel van een boek met recepten en verhalen over eten en drinken. De auteurs: Bernard Harfsterkamp en Ubel Zuiderveld, respectievelijk natuurkenner en foodservice watcher. Allebei in Winterswijk woonachtig, auteur én politiek actief.
In het boek staan gerechten met ingrediënten uit het Nationaal Landschap, zoals fluitekruid, hondsdraf, gele en witte dovenetel en bosveldkers. Het boek gaat over de smaken van vroeger en nu, en met name de verhalen daarachter. Met anekdotes en herinneringen van inwoners van Winterswijk. Ingegaan wordt op de culturele betekenis van eten, zoals de papklok die nog elke avond om twee minuten over negen luidt in de Jacobstoren. Gesprekken met Winterswijkse horecamensen als Nel Schellekens (de kop-tot-kont chef), Nadia Zerouali (culinair schrijfster en o.a. bekend van 24Kitchen) of slager Wassink. Het duo gaat ook in op de smaak van schilder Piet Mondriaan en auteur Gerrit Komrij. Een Winterswijks feestje dus.