Aalten Religieus Erfgoed

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Aalten

Christelijke Gereformeerde Kerk

Religieus erfgoed

Aalten is net als Jeruzalem op zeven heuvelen gebouwd. Ook zijn er vele verschillende geloofsgemeenschappen te vinden, meer dan elders in de regio. Tijdens de Reformatie eind 16e eeuw werden bijna alle Aaltenaren protestant. In de eeuwen erna vonden vele kerkscheuringen plaats. Dit zorgde voor de grote diversiteit in ‘rechtzinnige’ kerkgenootschappen waar het dorp bekend om staat. De gemeente Aalten herbergt dan ook een schat aan religieus erfgoed.

‘Langs heilige huisjes. Religieus erfgoed in Aalten, Bredevoort, Dinxperlo en Suderwick’ was in 2008 de naam van het project om het religieus erfgoed onder de aandacht te brengen. Met fiets- en wandelroutes langs de objecten, exposities en concerten. 2008 was landelijk ook het Jaar van het Religieus Erfgoed. Het is de moeite waard om nog eens in de voetsporen van de religieuze geschiedenis te treden en de aandacht te vestigen op kerken, de zondagsschool, begraafplaatsen en andere religieuze locaties met een verhaal. De kerken zijn immers de ziel van onze geschiedenis, de dragers van onze identiteit en de iconen in ons landschap. Hieronder volgt een korte beschrijving van de belangrijkste objecten, stille getuigen uit het religieuze verleden. De informatie komt deels uit het routeboekje ‘Langs heilige huisjes’.

AALTEN

De Oude Helenakerk

De Oude Helenakerk van de Protestante Gemeente aan de Markt is het oudste gebouw van Aalten. Het oudste deel is de onderbouw van de toren. Dit deel stamt uit de 12e eeuw. Rond 1500 was het bouwwerk klaar en begon men met de inwendige versiering. Tot ongeveer 1515 werden gewelf- en muurschilderingen aangebracht. De kerk werd aan Sint Helena gewijd. Volgens een legende vond zij restanten van het Heilig Kruis. Ze wordt daarom altijd afgebeeld met in de ene hand een kruis en in de andere hand een kapel of kerkgebouw. Zij was de moeder van de beroemde keizer Constantijn de Grote. Door zijn doop kwam een eind aan de vervolging van de Christenen. Samen staan zij afgebeeld op de binnenmuur aan de kant van de Markt. Dit is uniek voor heel Europa. Met deze muurschildering werden tussen 1973 en 2002 ook vele andere fresco’s blootgelegd, nadat al in het begin van de 20ste eeuw schilderingen op het gewelf in het koor waren bijgewerkt. De muur- en gewelfschilderingen zijn van grote artistieke en kunsthistorische waarde. Eeuwen geleden, tijdens de Reformatie, raakten ze verborgen achter witkalk.
Regelmatig zijn er concerten in de Oude Helenakerk. Het orgel heeft bij liefhebbers een heel goede naam. Het zou een van de beste orgels in het land zijn. Het instrument is meer dan 250 jaar oud. Opmerkelijk is ook dat de banken in een cirkel staan. De kerk is regelmatig te bezichtigen. Een gedenksteen bij de Oude Helenakerk herinnert aan het leven van verzetsstrijders in de gemeente Aalten.

De Zondagsschool

Ds. D. Breukelaar, van 1846 tot 1888 predikant van de Christelijke Afgescheiden Gemeente in Aalten, nam naar Engels voorbeeld het initiatief tot het stichten van zondagsscholen. Voor de oudere kinderen van de Nederlandse Hervormde Kerk aan de Markt was de godsdienstles in het ‘Cathechiseerhuis’. In dit catechiseerhuis, waar nu het gebouw Elim staat, werd rond 1880 ook zondagsschool gehouden. Voor de kinderen in de buurtschappen was de afstand tot het dorp te groot. Men besloot voor hen zondagsschool te houden in de woonkeukens van boerderijen in het buitengebied. Rond 1880 werden de eerste ‘zondagsschoolhuuskes’ gebouwd. Oorspronkelijk waren er negen bekend. Zij waren meestal niet groter dan zeven bij vijf meter. Via een deur in het midden stapte men pardoes het lokaal in. De zondagsscholen waren een succes. Ook werden er wel lezingen en verenigingsavonden gehouden. Oudere inwoners van Aalten hebben er goede herinneringen aan.
Voormalige zondagsschooltjes staan bijvoorbeeld aan de Kriegerdijk en aan de Walfortlaan in Aalten. Verder aan de Stokkertweg in Dinxperlo en aan de Sondernweg in Lintelo. Lees meer over de geschiedenis van het zondagsschooltje aan de Kriegerdijk op de site van Geldersch Landschap & Kasteelen. In 2005 kreeg het GLK het zondagsschooltje geschonken van de Oudervereniging Haart–Heurne. Om het gebouwtje te behouden is gezocht naar een passende bestemming. Na een gezamenlijke renovatie door eigenaar en huurder is het sinds 2009 te huur als charmante, landelijke vakantiewoning.

De Westerkerk

In 1891 verrees aan de Hogestraat de Westerkerk, een kerk bestemd voor de diensten van de in 1887 uit de NH Kerk uitgetreden gereformeerden. Deze stond bekend als kerk B ter onderscheiding van de Oosterkerk met de aanduiding kerk A. Toen het gebouw te klein werd, plaatste men een portaal voor de ingang. Het is een van de laatste ‘schuurkerken’ van Nederland, een gebouw van historische waarde. Bijzonder is ook de architectonische vormgeving in rondbogenstijl, een mengvorm van neo-romaanse stijl en het neoclassicisme. De kerkzaal is voorzien van de kenmerkende rondboogvensters. Ook in de voorgevel zijn volop gemetselde rondboogmotieven verwerkt. De top van de voorgevel is bekroond met een kleine torenspits. Tegenwoordig wordt de kerk gebruikt door de Euregio Christengemeente Aalten-Bocholt. De kerk is aangewezen als gemeentelijk monument.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Aalten

Westerkerk

Gedenkraam in de Oosterkerk

De Oosterkerk in Aalten is als een zogenaamde kruiskerk gebouwd in 1914. Na de Tweede Wereldoorlog werd in de kerk een groot gebrandschilderd herdenkingsraam geplaatst – acht meter hoog – ter nagedachtenis aan de hulp die de Aaltense bevolking heeft geboden aan kinderen, joden, onderduikers en hongerlijders. Een teken van dankbaarheid. Het oorlogsverleden komt terug in de symboliek van het raam. Centraal staan de figuren van een boer en een boerin, omringd door hongerende kinderen en een onderduiker. Aan weerszijden is een afbeelding van marcherende Duitse soldaten met gevelde bajonet. Het linkerzijraam draagt het wapen van Scheveningen vanwege de van Aaltenaren ontvangen gastvrijheid voor evacués. Het rechterzijraam bevat een afbeelding van de Davidster. 
In de Oosterkerk staat sinds 1940 het grootste Friedrichsorgel van Nederland, oorspronkelijk afkomstig uit de Zuiderkerk in Amsterdam. Dit Friedrichsorgel is een twee-klaviers pneumatisch orgel, waarvan de speeltafel zich aan de achterkant bevindt. In 2005 zijn de ‘Vrienden Friedrichs Orgel’ begonnen met het organiseren van orgelconcerten. Voor foto’s en informatie over kerk en orgel, kijk op de site van musicus Hans te Winkel.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Aalten

Oosterkerk

Grafheuvel aan het Nannielaantje

Aan de rand van Aalten, aan het prachtige Nannielaantje, ligt een bijzondere grafheuvel, die van burgemeester Christian Caspar Stumph. Hij was burgemeester van Aalten van 1811 tot 1818. Toen hij in 1820 stierf was het zijn laatste wens om begraven te worden op zijn landgoed het Smees. Reden daarvoor was dat hij zich ergerde aan de wantoestanden van het begraven in en om de kerken. Gebrek aan ruimte, een knekelhuis bij de kerk op de Markt en onvoldoende onderhoud waren daar de oorzaken van. Hij wenste eerbied voor de doden en een begraafplaats buiten het dorp. Hij was zijn tijd vooruit.
Later werden op deze plek in het weiland vriend en VOC-kapitein Johan Christiaan Rost begraven, met zijn echtgenote (een dochter van Stumph), hun dochtertje en twee kleinzoons. De laatst bekende eigenaar van de heuvel overleed in 1913. De Stichting Vrijwillig Landschapsbeheer Achterhoek (StiVLA) verzorgt het onderhoud van de grafheuvel.

St. Ludger

Er zijn in Aalten nogal wat straten die naar de eerste geloofsverkondigers zijn genoemd: Eligiusstraat, Ludgerstraat, Bonifaciusstraat, Willebrordstraat, Servatiusstraat. Ook op deze manier wordt het religieus erfgoed bewaard. Van alle namen is eigenlijk alleen St. Ludger met de Achterhoek verbonden. Ludger was een Fries. In 742 werd hij in Zuilen bij Utrecht geboren (toen Fries gebied). In 792 kreeg hij van Keizer Karel de Grote de opdracht om het geloof onder de West-Saksen te brengen. Verschillende pogingen van anderen waren mislukt. De Saksen stonden bekend als zeer weerspannig. Het lukte Ludger echter om in dit gebied het christelijk geloof te brengen. Langs de oude koningswegen stichtte hij de eerste kerkjes. Zeer waarschijnlijk ook in Aalten. Ludger werd de eerste bisschop van Münster. Hij overleed in 809 en ligt begraven in een crypte in de abdijkerk en basiliek van Essen-Werden aan de Roer in Duitsland.
In 1992 werd in de voortuin van de St. Helenakerk een boom geplant door de burgemeester van Aalten, de dominee en de pastor. Het was het jaar waarin werd herdacht dat St. Ludger 1250 jaar geleden geboren werd. De plaquette drukt de grote betekenis van Ludger uit.

Bredevoort

Sint Bernardus

Het monumentale Sint Bernardus op ’t Zand is nog altijd een beeldbepalend pand in het vestingstadje. De geschiedenis gaat terug tot 1764 toen Bernardus Andreas Roelvink een huis op het terrein van kasteel Bredevoort liet uitbreiden tot rentmeestershuis. In 1900 kocht Bernardus Mulders het huis namens het rk-kerkbestuur. De pastoor begon er een instelling voor ziekenverpleging en onderwijs onder de naam Sint Bernardus. Van 1902 tot 1985 woonden en werkten de zusters Franciscanessen in het klooster en sanatorium. In de loop der jaren bouwden zij een Lourdesgrot in de stadstuin langs de gracht. In die tijd was de tuin van het klooster tevens processietuin op Sacramentsdag.  Die grot staat er nog altijd, evenals de twee lighalletjes van het sanatorium en een theehuisje. De tuin met zijn eeuwenoude bomen – nu het Sint Bernarduspark geheten – is nog altijd een oase van rust. Een zwevend pad door het park volgt de contouren van de voormalige vesting. En wie op een zonnige 21 juni om 12.00 uur ’s middags een kijkje bij de Lourdesgrot neemt, zal zien dat de zon dan loodrecht boven het Mariabeeld staat.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Aalten

De oude St. Joris

De voorganger van deze fraaie kerk op de Markt was een kapel op het kasteel van Bredevoort. Het kasteel stond een eindje verder, op het huidige ’t Zand. Waarschijnlijk rond 1480 heeft Hendrik van Gemen, die Bredevoort in pand had, een kerk op deze plaats laten bouwen. De nieuwe kerk stond dus als het ware op de voorburcht. Bij de verovering van Bredevoort door prins Maurits (1597) had de stad zwaar te lijden gehad. In 1600, na ook nog een brand, bouwde men een toren. In de loop der jaren werd de noordzijde uitgebreid. Deze uitbouw met zolder is duidelijk te zien. In de balken van de boerenzolder zijn spreuken uit de Bijbel aangebracht, zoals ‘Salich zijn se die rein van herte zin want sij zullen Godt zien’.

Op 12 juli 1646 sloeg de bliksem in de kruittoren van het kasteel. De ontploffing die volgde verwoestte een groot deel van de stad. Ook de kerk leed schade. Veertig mensen vonden de dood. Het kasteel was in een ruïne veranderd. Elf slachtoffers, waaronder de drost van Bredevoort en zijn vrouw en hun acht kinderen, werden in het koor (het oostelijk gedeelte van de kerk) begraven. Aan de oostzijde is in de buitenmuur nog een zgn. melaatsenraampje te zien. Toen er nog rk-diensten werden gehouden, konden de gelovigen met een besmettelijke ziekte de mis via dit raampje volgen. Op de toren staat de windwijzer: St. Joris die de draak (het kwaad) overwint. De schutspatroon Joris zal in het verleden door de Heer van de Heerlijkheid Bredevoort gekozen zijn, omdat Joris (in het Latijn: Georgius) de heilige van de ridders was.

Klooster Nazareth

Het laat-middeleeuwse mannenklooster, dat op het erf van boerderij Maas gestaan heeft, droeg de naam Nazareth (1429 tot circa 1610). De gewone naam was klooster Schaer, genoemd naar de grote Schaersheide die zich uitstrekte tot Groenlo. Het klooster hoorde bij de kloosterstichtingen vanuit Windesheim bij Zwolle. Men streefde naar een innerlijke verdieping van het geloofsleven: soberheid, arbeid (o.a. schapenteelt), gebed en stilte. Vanuit dit klooster ging er ook een stimulans uit naar de ontwikkelingen in de Heerlijkheid Bredevoort. In het klooster was immers de kennis. Van de rijke bibliotheek van Nazareth is slechts één handschrift overgebleven. Vlakbij de plek waar ooit het klooster Schaer heeft gestaan, staat tegenwoordig een bronzen beeld van een kloosterbewoner. De kanunnik kijkt vanaf zijn sokkel naar de plaats van het verdwenen klooster. Fundamenten van het klooster zijn nog aanwezig en in de onmiddellijke omgeving zijn er nog sporen in het landschap van het werk van de kloosterbewoners. Lees meer hierover onder Landschap-Kloosterbos.

Hans de Graaf deed onderzoek naar het klooster en zijn bewoners. Dit onderzoek resulteerde in het boek ‘Windesheimers op de heide: het verdwenen Klooster Nazareth bij Bredevoort en zijn geestelijke en materiële omgeving’. Hij belicht o.a. de Moderne Devotie, een spirituele beweging die aan het eind van de 14e eeuw opkwam en werd geïnspireerd door Geert Grote uit Deventer. Het idee van Grote was dat er weer moest worden geleefd volgens een vroeg christelijke eenvoud.

Kloosterdijk

De Kloosterdijk is het oude pad van Bredevoort naar het klooster Nazareth. Het pad, in die dagen soms zeer slecht begaanbaar, liep langs de lagere gronden van Bredevoort en slingerde zich verder langs de oude essen, o.a. langs de Herinck-es die in het bezit van het klooster was. Verderop in het Kloosterbos is deze dijk kunstmatig aangelegd. De oude naam en dit laatste gedeelte van de Kloosterdijk zijn in het geheugen van de huidige kloosterboeren bewaard gebleven: de Molendijk. In de kloostertijd stond er namelijk een watermolen.

De Twaalf Apostelen

De Twaalf Apostelen zijn voor Bredevoort een begrip. Ze staan voor de enorme beuken in het Kloosterbos. Van die twaalf imposante bomen zijn er nog maar acht over. Er zijn aanwijzingen dat er op deze plek in de Late Middeleeuwen een gerechtsplaats was. Op 15 juli hielden de kloosterbewoners een soort hofdag – in dit geval een kloosterdag. De prior van het klooster was ook holtrichter ofwel toezichthouder op het houtgewas. Het klooster bezat een aantal bossen en boerderijen. De pachters dienden op die dag, Twaalf Apostelendag (Divisionis Apostolorum) te verschijnen. De rechten en vooral de plichten werden in herinnering geroepen en ook werden de betalingen geregeld. Ter hoogte van deze bomen stroomt een beekje langs en onder de weg. Het is nog een herinnering aan de ingewikkelde waterhuishouding van dit kloostergebied met een slecht doorlatende kleibodem.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Aalten

Dinxperlo

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Aalten Dinxperlo

De Dorpskerk

De Dorpskerk, vroeger St. Liboriuskerk genoemd, dateert van 1509. Althans vanaf 1509 is er in dit gebouw gekerkt. Vanaf circa 1612 is deze kerk als Ned. Hervormde Kerk door het leven gegaan. De Reformatie heeft in Dinxperlo een rustig verloop gekend, maar heeft wel zijn uitwerking gehad op deze kerk. Een twaalftal fraaie wandschilderingen (uit circa 1530) werden na de Reformatie letterlijk ondergekalkt en werden daardoor aan het oog onttrokken. Bij een vernieuwing van de bepleistering in 1874 kwamen zij weer aan het licht. Helaas, toen de secretaris van de Commissie van Rijksadviseurs (een soort Monumentenzorg) kwam kijken, hadden de arbeiders acht van de twaalf wandschilderingen al weggehakt. De overige vier zijn nog steeds te bewonderen.

Bijzonderheden van de Dorpskerk, daterend uit de tijd dat Suderwick en De Heurne nog geen eigen kerk hadden: aan de zuidzijde bevindt zich de zogenaamde ‘Suderwickse deur’ en in de zuidelijke zijbeuk van het schip de ‘Suderwickse zolder’. De kerkgangers uit Suderwick gebruikten deze ingang en zitplaatsen op de ‘zolder’. Aan de noordzijde bevinden zich de ‘Heurnse deur’ en de ‘Heurnse zolder’. Deze werden doorgaans gebruikt door de kerkgangers uit De Heurne. Ook bijzonder in deze in gotische stijl gebouwde kerk is het gerestaureerde Naber-orgel. Verstopt achter het orgel is een grote muurschildering van de Heilige Christophorus bewaard gebleven.

Kleinste kerkje

Anekdotisch is het verhaal van De Rietstap, het kleinste kerkje van Nederland, gebouwd in 1911 op het terrein van landgoed De Rietstap. Het was de minimale uitvoering van een testamentaire beschikking waarbij de erflater een katholieke kerk aan Dinxperlo wilde geven. Gerhard Hendrik A.N. te Rietstap vermaakte bij zijn dood in 1909 een bedrag van 5.500 gulden aan de St. Petrus en Paulus parochie te Dinxperlo. De rest van zijn bezittingen vermaakte hij aan de Congregatie van de Zusters der Liefde te Tilburg, die van de erfenis afzag. De erfenis ging vervolgens naar Mr. Theodore Marie Theophille te Rietstap, notaris te Den Haag en een neef van de overledene. Om de erfenis te innen moest hij voldoen aan één voorwaarde: er moest een kapel worden gebouwd met daarin een schilderij van de kruisiging van Christus. Het is niet bekend of de kapel als bidkapel voor de bewoners van De Rietstap of als parochiekerkje voor de rooms-katholieke bewoners van Dinxperlo was. De afmetingen van het kleinste kerkje: lengte 6.40 meter, breedte 4.50 meter en hoogte 5 meter. Met tien bezoekers is het al overvol.

Het is niet bekend of dit kerkje ooit is gewijd. Wel dat het door de jaren heen dienst heeft gedaan als bergruimte en zelfs enige tijd als onderdak voor kippen. De Rietstap heeft dus een bijzondere geschiedenis. Ook de huidige locatie is opmerkelijk, namelijk het industrieterrein aan de Meniststraat. Oorspronkelijk stond het in de tuin van het herenhuis op het vroegere landgoed De Rietstap. Het kerkje stond verscholen in het groen en was van de weg af nauwelijks zichtbaar. In 1983 verkocht de eigenaar de kapel aan de gemeente. Het kerkje is in 1983 steen voor steen afgebroken en twintig meter verderop herbouwd. De kapel zou beter uitkomen aan de nieuwe rondweg om het nieuwe industrieterrein. Het kerkje werd voorzien van een nieuw uurwerk en een bronzen luidklokje. G.J. Kemper uit Breedenbroek vervaardigde een reproductie van het oorspronkelijke schilderij, dat een plaats heeft gekregen achter het altaar. De ‘nieuwe’ kapel werd op 8 juni 1984 officieel heropend. Sindsdien wordt het dagelijks beheer gevoerd door de werkgroep Kerkje de Rietstap, onderdeel van de stichting Bewaar ’t Olde. Tegenwoordig worden in dit kerkje regelmatig exposities gehouden. Het staat op de Monumentenlijst.

Natuurlijk Achterhoek Gemeente Aalten Dinxperlo

De Heurne

De Heurnse Kerk

De Heurnse Kerk dateert uit 1906-1908. Voordat de kerk werd gebouwd, waren de protestante inwoners van De Heurne aangewezen op de St. Liboriuskerk in Dinxperlo. Het kerkje bestaat uit een eenvoudige zaalkerk met vijf traveeën brede lengtegevels en een zadeldak dat met pannen is gedekt. De midden aan de voorzijde gelegen hoofdingang is gevat onder een spitsboog en ook de kerkvensters hebben spitsbogen. Het metselwerk van de gevels is verlevendigd met decoratieve speklagen in oranje verblendsteen. Een gemetselde pinakel bekroont de voorgevel. Het gebouw is markant gelegen op de hoek van de Lage Heurnseweg en de D.H. Keuperweg. Voor de kerk staat een forse kastanjeboom. De kerkenpaden ’t Dieksken en het Bleikertpad zijn door de stichting ’t Olde Karrespoor in ere hersteld.

De Joden in de gemeente Aalten

De synagoge in de Stationsstraat 7 in Aalten werd in 1857 gebouwd. In de loop der tijd heeft  een aantal verbouwingen plaatsgevonden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de synagoge leeggeroofd en diende als opslagplaats voor meubels en munitie. De Thorarollen met de eerste vijf Bijbelboeken werden in een huis aan de Hogestraat verborgen.
Erediensten kunnen alleen gehouden worden wanneer tenminste tien mannelijke leden aanwezig zijn. Zoveel leden telt de Joodse Gemeente niet meer. Enkele keren per jaar vinden er toch sabbatvieringen plaats. Dat gebeurt als er bijvoorbeeld gasten van elders in Aalten verblijven, zoals slachters uit Israël die voor kosher vlees moeten zorgen. De synagoge is te bezichtigen. Vrienden van de Aaltense Synagoge verzorgen evenementen en rondleidingen, ook voor schoolklassen. De joodse begraafplaats in Aalten ligt aan de Haartsestraat; de zerken zijn allen op het oosten gericht.

Rond 1800 woonden in Bredevoort 33 joden. In het huis aan de Vismarkt 9 was vanaf 1810 de synagoge. Na 1850 nam het aantal steeds verder af. In 1900 werd de joodse gemeente van Bredevoort opgeheven en bij die van Aalten gevoegd, al bleef de synagoge nog in gebruik tot aan de Eerste Wereldoorlog.

Al in de 18e eeuw moeten er joden in Dinxperlo gewoond hebben, maar nadere gegevens over hen ontbreken. In 1815 had de plaats voldoende joodse inwoners om godsdienstoefeningen te houden. Deze bijeenkomsten vonden plaats in een huissynagoge. Daar werd ook joods onderwijs aan de kinderen gegeven. Het merendeel van de gezinshoofden voorzag door bedelen in hun onderhoud. Aanvankelijk viel Dinxperlo onder de Joodse Gemeente van Winterswijk. Omstreeks 1830 werd de Dinxperlose gemeenschap als een zelfstandige gemeente erkend. In 1889 vond de inwijding van de nieuwe synagoge plaats, maar deze werd in 1945 tijdens de bevrijding zwaar beschadigd. Zij is niet lang daarna afgebroken. De Thorarollen die naar Amsterdam waren gebracht, werden na de oorlog niet meer teruggevonden. De Joodse Gemeente van Dinxperlo is in 1947 samengevoegd met die van Aalten.
De doden werden begraven op een begraafplaats in de buurtschap Beggelder, thans de Meniststraat in Dinxperlo. Op een informatiepaneel staat een QR-code. Door een smartphone voor de code te houden, komt men bij een korte film. Ook de joodse begraafplaatsen in Aalten en Bredevoort worden in ere gehouden.

Katholieke kerken

Katholieke kerken zijn ook te vinden in de gemeente Aalten, al zijn ze in de minderheid. Na de Reformatie (het onstaan van de protestantse kerken) waren de rooms-katholieken van Aalten en Bredevoort aangewezen op een kerkje vlak over de grens in Duitsland. Dat kerkje was door de bisschop van Münster, Bernhard van Galen, in 1676 in Hemden gesticht en droeg de naam Kreuzkapelle. De kapel heeft tot 1800 dienst gedaan. Daarna was het weer mogelijk aan deze kant van de grens rk-kerken te bouwen.

Sint-Helenakerk, Aalten

De katholieke Sint-Helenakerk in Aalten, ook wel de Nieuwe Helenakerk genoemd, staat langs de Slingebeek, ten zuiden van het centrum van Aalten. Vier kerkgebouwen gingen na het jaar 1800 vooraf aan het huidige Godshuis. De kerk aan de beek (1952) in Romaanse stijl met een sober interieur, komt voort uit een in 1894 gebouwde kerk naar een ontwerp van Alfred Tepe. Op 28 januari 1945 troffen twee bommen de omgeving van de kerk. De kerk werd zwaar beschadigd en de pastorie lag in puin. De pastoor en zijn huishoudster werden dodelijk getroffen. Het onderste deel van de toren is nog van de kerk van 1894. Links van de toren is de Mariakapel. Ze is iedere dag geopend. Men kan er de stilte opzoeken en een kaarsje branden. ‘Helena bij de Slingebeek’ is aangewezen als gemeentelijk monument.

Georgiuskerk, Bredevoort

In 1798 werd in Bredevoort weer een katholieke kerk gesticht. Het eerste kerkje stond tegenover de huidige kerk en was gelegen tussen de Koppelstraat en de Officierstraat. Het bestond uit twee huizen, waarvan de daken waren verwijderd. Vervolgens werden de muren opgehoogd. In 1876 werd een nieuwe kerk gebouwd op een gedeelte van de omwalling van Bredevoort (op de Ossenkop) naar het ontwerp van de bekende architect Alfred Tepe: de St. Georgius, ook wel ‘de nieuwe St. Joris’ genoemd. Het is een éénbeukige kruiskerk. Het ‘plafond’ bestaat uit zgn. kruisgewelven. Van het oorspronkelijke veelkleurige interieur is niets meer over. Onder de toren, in het portaal, bevindt zich een zandstenen reliëf. Het is St. Joris die de draak (het kwaad) overwint. Deze steen zou oorspronkelijk in de Misterpoort van de stad ingemetseld zijn geweest. De patroon van Bredevoort is immers St. Joris. In het koor van de kerk zijn gebrandschilderde ramen met scènes uit het Boek der Openbaringen.

Goede Herderkerk, Dinxperlo

De in 1965-1966 gebouwde rk Goede Herderkerk is gesitueerd aan de oostzijde van de Allee in Dinxperlo. Geheel overeenkomstig de vernieuwende ideeën over kerkbouw – in aansluiting bij de uitgangspunten en ideeën van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) – is de kerk opgezet als een centraalbouw met nevenruimtes, zoals parochiezaaltje en pastorie. In dit opzicht is de toenadering te zien tussen de katholieke en protestantse kerkbouw van die tijd. Deze markante rk-kerk illustreert de jongere historie van de katholieke gemeenschap in Dinxperlo. Het is een goed voorbeeld van de kerkbouw uit de jaren 60 van de vorige eeuw. Het voegt zich op een harmonieuze manier naar de in de nabijheid gelegen moderne woningbouw.

Tot slot: de Islamitische gebedsruimte

Aan de Bodendijk 12 in Aalten staat de Islamitische gebedsruimte. Deze is in 2009 in gebruik genomen door de Stichting Fatih Aalten. De ruimte is bijzonder sfeervol aangekleed en kleurrijk gedecoreerd. De prachtige handgemaakte tegels in de gebedsruimte zijn afkomstig uit Turkije. De Stichting Turkse Sociaal Kultureel Centrum Aalten (heden HDV Aalten Fatih Camii) maakt al sinds 1989 onderdeel uit van de Aaltense samenleving. De oprichters, een groep Aaltenaren met de Turkse ethniciteit, zagen Aalten niet langer als een tijdelijke woonplaats, maar als een nieuwe thuishaven. Binnen de gemeenschap groeide de behoefte aan een moskee en die verrees dus in 2009.